E. Ismailov, N. Mamatkulov, G’. Xodjayev, Q. Norboev biofizika va radiobiologiya

- + 
H
+
-
+
Cl
-
- + 
H
+
7.13-rasm. 
Diffuz potensial paydo bo’lishi. 
Diffuz potensiali 


Genderson tenglamasi bilan aniqlanadi. 
2
1
ln
C
C
F
RT
U
U
U
U











1.
Teng vaznli membrana potensiali hosil bo‟lishi. 
Hujayra sitoplazmasida va tashqi muhitda eng ko‟p miqdorda bo‟lgan 
asosiy ionlar, bu K
+ 
, Na
+ 
, Cl
-
, va katta diametrli ionlar. Masalan, aminokislota 
ionlari R dir. Faraz qilaylik hujayra ichida K
+
, Cl
-
va R
-
ionlari, tashqarisida esa 
faqat K
+
va Cl
-
ionlari bo‟lsin. U holda kaliy va xlor ionlari membrana orqali 
ikkala yo‟nalishda ham diffuziyalanadi, R
-
ioni esa hujayra ichida qoladi(7.11-
rasm). 
Kaliy va xlor ionlarining diffuziyasi har xil ishoralardan iborat, chunki xlor 
ionlarining tashqi muhitdan hujayra ichiga o‟tishiga R- ionlari hosil qilayotgan 
manfiy zaryad to‟sqinlik qiladi. Natijada kaliy va xlor ionlarining hujayra ichida 
va tashqarisidagi konsentrasiyalari bir xil bo‟lmaydi. Bunda Danon tenglamasi 
deb ataladigan munosabat bajariladi. 
[K
+
]
u
‟
[Cl
-
]
u
=[K
+
]
t
‟[Cl
-
]
t
(7.21) 

---

246 
Membrana orqali o‟ta olmaydigan R- ionlar membrana ichki sirti yonida 
to‟planishib, manfiy zaryad hosil qiladi. Bu zaryad hujayra tashqarisidagi ionlar 
tortishib, membrana tashqi sirtida musbat qatlam hosil qiladi. Bunda hosil 
bo‟ladigan potensiallar farqi Nernst tenglamasi deb ataladi: 
7.14-rasm. 
Hujayra membranasidan ionlarning o’tishi. 
 
2
1
C
C
n
zF
RT
ì



(7.22) 
bu yerda
-
kaliy ionlari konsentratsiyasining nisbati
[ 
]
[ 
]
[
]
[
]
(7.23) 
Quyidagi jadvalda turli hayvonlar uchun 
T
u
C
C
va membrana potensial 
keltirilgan.