E. Egamberdiev

5-
jadval
ko’rsatkichlari orqali aniqlanadi. 
5-jadval 
Korxona yirikligini aniqlash mezonlari 
 
Korxona Band 
bo’lgan 
xodimlar soni 
(kishi) 
Yillik oborot 
(mln.ekyu) 
Balansdagi qiymati 
(mln.ekyu) 
Kichik
50 dan kam 
4 dan kam 
2 dan kam 
O’rtacha 
50-250 
16 dan kam 
8 dan kam 
Xorijiy mamlakatlarda 
masalan, Frantsiyada
10 kishigacha xodimi bo’lgan 
korxonalar xunarmandchilik korxonalari hisoblanadi. 
AQShda
kichik biznes korxonalariga 500 tagacha xodimlari bo’lgan 
korxonalar kiritiladi. Ular tarmoqda etakchi o’rinda emaslar. Kichik korxonalar 
yirikligini ajratishda korxonalarni tarmoqqa mansubligi bo’yicha, yillik 
mahsulothxajmi, daromadi asos qilib olinadi.
Germaniyada xodimlar
soni va yillik oborot ko’rsatkichi ishlatiladi. Bu 
erda kichik korxonalarga 10tagacha, o’rtacha korxonalar qatoriga 50- tagacha xodimi 
bo’lib yillik oboroti 100 mln markaga etgan korxonalr kiritiladi. 
Frantsiyada
kichik biznes tushunchasiga 10 dan 50-tagacha xodimlari 
bo’lgan mikrofirmalar; kichik va o’rtacha korxonalarga 50 dan 500-tagacha xodimi 
bo’lgan korxonalar kiritiladi. 
Gollandiyada
kichik firmalar qatoriga 10 tagacha, o’rtacha 
firmaga-100tagacha xodimi bo’lgan ishlab chiqarishlar kiradi. 
Janubiy Koreyada
sanoat va transportda 20 tagacha xodim band bo’lgan 
firmalar kichik hisoblanadi 21 tadan 200 tagacha kishisi bo’lgan firmalar o’rtacha 
hisoblanadi; Savdo va xizmat sohasida shunga muvofik xodimi 5 tadan kam.
Bunday korxonalarning har biri bozorda yuqori o’rin olmaydi. Bu erda 
barcha xo’jalik-boshqaruv ishlarini korxona egasining o’zi olib boradi. Qisqa davrga 

---

64
ayrim mutaxasislarni yollab o’z faoliyati mulk egasi o’z kuchiga va mablag’lariga 
tayanadi, albatta davlat tomonidan ham qo’llab-quvvtlab turishiga ham ishonadi. 
Xususiy tadbirkorlikning sub’ektlari (ishtirokchilari) bo’lib tashabuskorlik 
bilan faoliyat ko’rsatuvchi yuridik shaxslar hisoblanadi.
Ular faoliyati o’z mehnati yoki yollangan mehnatdan tavakkalchilik va 
mulkiy javobgarlikni o’z ustiga olish bilan o’zlarining yoki boshqa shaxslarning jalb 
etilgan mulki asosida tovar ishlab chiqarish va xizmatlar ko’rsatish foyda (daromad) 
olishga qaratilgan kichik va xususiy tadbikorlikning sub’ektlari bo’lib yuridik shaxs 
bo’lmay turib tadbikorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi jismoniy shaxslar ham 
hisoblanadi. 
Kichik firma
- bu shunday korxonaki u boshqa korxonalarga bog’liq 
bo’lmagan holda amal qiladi. Shu bilan birga u o’z biznesi sohasida ko’zga 
ko’rinmaydi. Ko’pgina kichik firmalar bir kishiga yoki oilaga tegishli bo’ladi va 
shuningdek o’rtoqlik uyushmasi shaklida ham yaratiladi. Ko’pgina xollarda kichik 
biznesmenlar ham menedjer, ham moliyachi va mulk egasi bo’lib hisoblanadi. 
Demak, firmani boshqaruv ishlariga shularni o’zi bilan cheklanadi. Ma’muriyat va 
xizmatchilar odatda korxona qaerda bo’lsa o’sha erda yashaydilar. Lekin firma uchun 
bozor shu firma joylashgan xududda (joyda) va shuningdek undan tashqarida ham 
bo’lishi mumkin. 
Kichik biznes tadbirkorlarga boylik keltiradi, ishlovchi xodimlar o’z ishidan 
xuzur qiladi va faoliyatida boshqalarga bog’liq bo’lmaydi. Bu xil tadbirkorlik o’z 
tabiati bilan