Э. Бе гм а то в, А. М а м а т о в адабий норма назарияси (А дабий н орм анинг типлари) II қисм

ошншннинг конкрет шаклм, ҳатто битта белганинг таллаииши тилнннг 
нормати» бўлишИпи тақозо этади.
Нор.машшг мккнкчи томошши ўрганиш иккн нарсани кўзда 
тутади: “1) норматив амалга оиштиюшг барқарорлик нуқтач иазардан 
текшириш, бу ҳолда нормага кирувча копстант (ўзгармайдигап, 
барқарор, доимий) амалга ошув ҳам, варнатив (ўзгариб турадигап) 
амалга ошув ҳам қаралади ва ўргаиилаётган т т учун йўл кўшттаи 
мумкин бўлгап ўзгвришлар аниқланади; 2) иорматт амалга ошкитар
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

94
тилиииг ҳар хил доираси бўйича улариииг таилагшши ва тақсимлапиши 
иуқмаи пазардаи ўргаиилади”'.
Тил нормасини тарихнй иа ижшмоии нўснпда тадқиқ қилиш 
борасида А.А.Касаткии билдирган мулоҳазалар характсрлидир. У ўз 
кузатишларнни италъян адабий тили пормалари шаклланнш тарихига 
бағишлаб, тилшукосликда биринчи марта “деоитик ноома ”** атамасини 
илмий муомалага олнб кирдн. Ушшг фикрича, жамиит тарнхиннпг 
маълум босқнчида тил нормаси нжтимоиГг таи олиигаи категория 
сифатнда шакллаиади. Мамлакатнннг турли жоплардаги аҳолисининг 
ўзаро муносабатларн, ижтимонй борлиқда тил ролишшг ўсишн, 
“диалектлар копцептрацияси” (ўзаро қортциб кетишн) аста-секиилик 
бнлан тил нормасининг шаклланишкга олнб келади. Бу эса умумхалқ 
томонндан қабул қилинган турғун (стандарт) намуиадир ва жамиятшшг 
бундай фондалапишн мажбурнй (ҳеч бўлмаганда исталган) бўлиб 
қолади, бошқача қилиб антганда, шундай тил иормаси пужудга 
келадики, бу нормаин деонпшк иоума яъни сўзлашшп одоби пормасг? 
деб атага мумкин. Ушбу муаллиф фикрича кншплар ўртасндаги