Э. Бе гм а то в, А. М а м а т о в адабий норма назарияси (А дабий н орм анинг типлари) II қисм

чиқмайди. Масалашшг муҳим томонк яна шуидаки, аксйолопнс норма 
объектив нормашшг бир бўлапг, яънн тилшшг ёзув формасн асоснда 
пандо бўлгаи нормадцр. Объсктив иорма ва ушшг варнантларипи 
билнш, шуннигдек, ушшг амалдап! қўлланишиии муаняп тизим 
тарзида ўргапнш тил нормаларннн баҳолаш учун хиззшт қиладн. 
.
Л.И.Скворцов тил нормасншшг икки тнпшш ажратадн: 1} алшлга 
ошгап (ишлатила ётгап), 2) алшлга ошмагап (ҳали иисга солишиагап) 
лекап, амалга ошиши мумкин бўлгап норма. Ўз навбатида амалга ошган 
(ишлатилаётгап) норма ҳам муаллиф томондан нкки қисмга бўлииадн: 
а) актуаллашгаи (муҳим бўлган) қнсм (яъни, замонавий, актив 
қўлланиладиган ва амалда қоиунлаштирилгзи ва акутуаллашмагап
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

93
(муҳим бўлмагаи) қисм (яъни, тилдан аста-секнн пиқнб бораётган 
архаизмлар, кам учрайдиган варкантлар, дублеч сўзлар ва бошқа^ар).
Н.Н.Семеннж ҳам тил нормасндага нкки жиҳатиим фарқланди: 
1) маьлум умумжамоа учуп ва маълум тарохий даврда қабўл қилшшт 
норматив амалга оштштипг ппт тузштшп ва бу тузштштшг 
норматив алитга ошити уртасндаги ўзаро муносабатипи ттқлаш: 2) 
порматив амалга оаншш ҳодисастпшг ўза/ш ўргашти
Ушбу муаллиф нормаиилг иккя аомошшн алоҳида ажратади: 
1) амалга 
оширувчн
 
томопи
- бу белгилар ўртасида таилаб олиш 
>:мкопи51тн йўқ бўлганда тил тузилиши амалга оширишнн олдиндан 
тўлнқ белгнландн; бундан иормага белпншнг модцнн шакли тааллуқлн 
бўлади; 2) селектив (таялаб олзни) томояи - бслгнлар ўртасида қайсн 
бнриин танлаб олнш нмкоиияти бўлганда, нафақат белгалар амалга