E. A. Abdalina, R. J. Hoshimova

O’qish qoilalari
Jadvaldagi qoidalarni o’qituvchi bilan tahlil qilib o’qib chiqing. So’zlarni yodlang.
Undosh harf va harf birikmalarining uqilishi

Xarflar va harf birikmalari		O’qilishi		O’qituvchi birgaligida ishlash uchun misollar
g+	a, o, u va undosh		[g]		,gas (gaz), ,got (oldi), ,guide (tarjimon) "i" harfi o’qilmaydi. ,grey (kulrang), ,globe (globus), ,glass (oyna)
g+	i, e, u		[d3]		,gipsy, ,general, gym lo’li, general, gimnastika zali.
c+	i, e, u unlilardan oldin		[s]		,senter (o’rta), ,ge ,site (yoddan o’qish). ,sinema (kino). ,susle (davr)
	a, o, i va undoshlardan oldin		[b]		,sat (mushuk), ,son ,neet (bog’lamoq), ,sir (chashka), ,besome (bo’lmoq). ,fast (dalil), ,fastogu (fabrika), ,doctor (doktor).
s	so’z boshida va undoshdan keyin		[s]		,spend (sarf qilmoq), ,lists (ro’yxatlar)
	unlilar orasida, unlidan va jarangli undoshdan keyin		[z]		,beds (karavotlar), ,please (marhamat).
x	undoshdan oldin va so’z oxirida		[ks]		,text (matn), ,next (keyingi)
	urg’uli unlidan oldin		[gz]		E,xam (imtihon), e,xast (aniq).
	ck		[k]		,black (qora), ,ticket (chipta)
	ch		[k]		,chemist (kimyogar), ,erosh (davr).
			[t]		,chop (kotlet), ,cheese (pishloq). ,children (bolalar)
	sh		[ ]		,ship (kema), ,shop (do’kon). ,shelf (javon).

Xarflar va harf birikmalari	O’qili- shi	O’qituvchi birgaligida ishlash misollar uchun
ph	[f]	,telephone (telefon), ,physics (fizika), ,phrase (jumla).
qu	[kw]	,quite (etarli), quiet (osoyishta), quickly (tez).
th	[р]	,this (bu), ,these (bular), that (o’sha), those (o’shalar), they (ular).
	[и]	,three (uch), third (uchinchi), thirst (suvsamoq)
ng	[з]	,long (uzun), bring (olib kelmoq)

O’qish qoidalariga mashqlar


Quyidagi so’zlarni o’qing (unli harflarning qisqa o’qilishi): must
(majbur), bed (so’ri), had (bor edi), French (farangi), sixth (oltinchi), sand (qum), sum (yig’indi), ship (kema), san (qila olmoq), somrade (o’rtoq).
Quyidagi so’zlarii o’qing (unli harflarning alfavitdagidek o’qilishi):
late (kech), die (o’lmoq), tube (mo’ri), China (Xitoy), slave (qul), fame (shuxrat), cube (kub), go (bormoq).
Ko’rsatilgan tovush bilan o’qiladigan so’zlarni toping;
[и] ,they ,thank ,three ,then ,tenth ,this
ular rahmat uch keyin o’ninchi bu

[t] ,each ,fish ,much ,which

har baliq ko’p qaysi
bir

[d3] ,page ,gap ,gun ,gin

bet bo’sh miltiq jin
(ichimlik)

[s] ,has ,bags ,rice ,cent dress

bor xaltalar guruch sent ko’ylak

[-] ,she ,chin ,wish ,check ,chat ,fresh

u jag’ hoxla- tekshir- gap yangi
(ayol) moq moq sotmoq
Grammatika: Ot artikl

Ingliz tilida odatda otdan avval artikl ishlatiladi. Artikl bu yordamchi so’z bo’lib, otning belgilaridan biridir. Artiklda kelishik, rod, birlik va ko’plik shakllari yo’q. Faqat ikki xil artikl bor — noaniq va aniq.

Noaniq artikl (a, an) faqat birlikda ishlatilgan ot oldidan qo’yiladi. Bu artikl bir xil predmetlar ichidan birini yoki qandaydir birortasini anglatadi: Take a map. Kartani (jo’g’rofiya kartasini) oling (kartalar ichidan birorta kartani, bittasini oling).
Undosh harf bilan boshlangan ot oldidan noaniq artikl a, unli bilan boshlangan ot oldidan an shakli ishlatiladi: a tab-le — stol, an apple — olma.
Artikllar [a, an] gapda urg’u olmaydi, keyingi so’z bilan birgalikda o’qiladi: a table [ә’teibl], an apple [әn’жpl].
Aniq artikl the aslida bu, o’sha degan ma’nolarni bildirib, avvallari ko’rsatilgan otlardan oldin ishlatiladi. U bir qancha predmetlar ichidan alohida bittasini ajratib ko’rsatadi va otlarning birlik hamda ko’plik formalaridan oldin quyiladi. Bu artikl the, gapda urg’u olmaydi, keyingi so’z bilan birgalikda o’qiladi: the pen [рәren] ruchka; unli harf bilan boshlanuvchi ot oldidan [рi] deb talaffuz qilinadi: the apple [рi’жpl]olma.
O’zbek tiliga artikl tarjima qilinmaydi,
Take a pen — (birorta, qandaydir) Ruchkani oling,
Take the pen — (shu) Ruchkani oling.
Agar otdan oldin sifatdan yasalgan aniklovchi kelsa, artikl sifatdan avval qo’yiladi: a ad rep [ә’bжd,pen], the big black box [рә’big blжk, bks]
Quyidagi savollarga javob bering


Qaysi so’z oldidan artikl qo’yiladi?
qora, yaxshi, kitob, yurmoq.
Qaysi so’z yoki suz birikmasidan oldin noaniq artikl an qo’yiladi?
Table, old, shelf, box, map.
Qaysi so’z oldidan noaniq artikl tushirilib qoldiriladi?
Table, pen, newspaper, students
Qaysi so’z oldidan aniq artikl [рi] deb o’qiladi?
arm, shelf, farm, box.
Artikl qaerda turishi kerak?
1 new …interesting film; 2 … new interesting film; 3 new interesting … film.
Qaysi gapda ''kitob so’zdan oldin aniq artikl qo’llanilishi kerak?
1. Mem kitob sotib oldim. 2. Bu qiziq kitob. 3. Kitob-javonda.
Qaysi gapda "oynoma" so’zidan oldin noaniq artikl qo’llash kerak?
1. Oynomani olma! 2, Men qiziq oynoma o’qiyapman. 3. Oynoma qiziq.
4. Oymoma yo’qoldi.


Qaysi gapda maqolalar so’zidan avval aniq artikl qo’llaniladi?
1. Maqolalar katta qiziqish uyg’otdi. 2. U har xil maqolalar yozadi.
3. Men qisqa maqolalarni yaxshi ko’raman.


Artikl ishlatilmaydi:
1. Atoqli otlar oldidan: Moscow, England, Mary, Pete.
Lekin ayrim jo’g’rofiy nomlar oldidan aniq artikl ishlatiladi: the United States — Qo’shma Shtatlar, the Volga — Volga, the Black Sea — Qora dengiz.
2. Ot oldidan ko’rsatish yoki egalik olmoshlari kelsa: my box, that box.
3. Moddalarni va mavhumlikni bildiruvchi otlar oldidan: