Dunyo yangi qurollanish poygasi

Muzokaralar
Jimmi Karter ma'muriyati Yevropada «yevroraketalar» joylashtirish borasida ikkilanardi. 1980 yil oktabrda Yevropada yadroviy qurollarni cheklash borasida muzokaralar boshlandi. Ammo o‘sha yilning noyabrida AQShdagi prezident saylovlarida respublikachi Ronald Reygan g‘alaba qozondi. 1981 yilda uning ma'muriyati «nolli variant»ni taklif qildi — AQSh Yevropada o‘rta va kichik masofaga mo‘ljallangan va qanotli raketalarni joylashtirmaydi, SSSR esa o‘zining RSD-10 «Pioner» raketalarini yo‘q qiladi. Biroq SSSR bu taklifni rad etdi. Chunki birinchidan, Yevropada Amerika raketalari yo‘q edi va sovet rahbariyati «Pioner»larni yo‘q qilishni «yo‘q narsa»ga almashish deb baholadi. Ikkinchidan, bu taklifda SSSRGa xavf soladigan Buyuk Britaniya va Fransiyadagi raketalar hisobga olinmagandi. Reyganning taklifiga javoban L. Brejnev «mutlaq nol» dasturini taklif qildi. Unga ko‘ra, RSD-10 yo‘q qilinishiga AQSh «Pershing-2»ni joylashtirmaslik hamda Yevropadan taktik yadroviy qurolini olib chiqib ketish, old baza tizimini yo‘qotish va Britaniya va Fransiyadagi raketalarni yo‘q qilish bilan javob qaytarishi lozim edi. AQSh bu taklifni qabul qilmadi.
1982 yilda sovet tomoni yangi taklif bilan chiqdi. SSSR umumiy kelishuvga erishilguniga qadar RSD-10 «Pioner» raketalarini joylashtirishga nisbatan moratoriy e'lon qildi. Bundan tashqari, RSD-10 «Pioner»lar sonini Fransiya va Britaniyadagi raketalar soniga qadar kamaytirishni taklif qildi. Ammo Fransiya va Buyuk Britaniya o‘z yadroviy qurollarini «mustaqil» deb e'lon qildi va Amerika raketalarining G‘arbiy Yevropada joylashtirilishi muammosi SSSR-AQSh munosabatlariga taalluqli ekanini bildirdi.
Brejnev vafotidan so‘ng 1982 yil noyabrda SSSRda hokimiyat tepasiga Yu. Andropov keldi. 1983 yil sentabrda amerikaliklar Buyuk Britaniya, Italiya, Belgiya va Niderlandiya hududida o‘z raketalarini joylashtirishga kirishdi. Noyabrda bundestag GFR hududida «Pershing-2» raketalarini joylashtirish uchun ovoz berdi. Bu SSSRning keskin noroziligiga sabab bo‘ldi. 24 noyabr kuni Andropov Yevropada yadroviy urush xavfi ortganini, SSSR yevroraketalar bo‘yicha Jyeneva muzokaralaridan chiqishini hamda GDR va Chexoslovakiya hududida OTR-23 «Oka» raketalari joylashtirilishini e'lon qildi. Ularning ta'sir doirasi 450 kilometrgacha bo‘lib, butun GFR hududini nishonga olishga qodir edi. Shu bilan bir vaqtda SSSR atom suvosti kemalarini AQSh sohillari yaqiniga olib keldi. 1984 yil yozida AQSh Yevropada neytronli jangovar kallaklarga ega «Lance» operativ-taktik raketalarini joylashtirishini ma'lum qildi.
1985 yil martda M.Gorbachyov hukumat tepasiga kelganidan so‘ng muzokaralar yangilandi. 1985 yil yozida Gorbachyov Chexoslovakiya va GDRda OTR-23 «Oka» raketalarini joylashtirishga moratoriy qo‘ydi. 1986 yil yanvarda Gorbachyov yadro qurolini butun dunyoda bosqichma-bosqich yo‘qotish dasturini e'lon qildi.
O‘sha yilning kuzida SSSR RSD-10 raketalarini Ural ortiga olib ketish, AQShni esa «Pershing-2» va qanotli raketalarni Shimoliy Amerikaga olib ketishni taklif qildi. Prezident Reygan bunga rozi bo‘ldi, biroq Yaponiya bu taklifga qarshilik ko‘rsatdi. Natijada ushbu taklif amalga oshmadi.