Dunyo xaritasida mavjud mamlakat borki, unda yashovchi xalqlarning o‘z dini, urf-odatlari

“Dinshunoslik” fanining vazifalari quyidagilardan iborat: 

 
dinning jamiyatga ijtimoiy, ma’naviy, ruhiy ta’siri haqida bilimlar berish;  

 
ibtidoiy diniy tasavvurlar, milliy va jahon dinlari ta’limotlari haqida ma’lumot berish; 

 
dinning  mohiyati  va  uning  kishilik  jamiyati  taraqqiyotidagi  turli  tarixiy  bosqichlarda 
tutgan mavqei haqida tushuncha berish; 

 
jamiyatni  ma’naviy  jihatdan  kamol  toptirishda  diniy  qadriyatlarning  ahamiyatini 
yoritish; 

 
dunyoviy davlat va dinning o‘zaro munosabatlarini yoritib berish; 

 
diniy aqidaparastlik, ekstremizm va fanatizm kabi salbiy illatlar mohiyatini yoritish va 
ularga qarshi g‘oyaviy immunitetni shakllantirish; 

 
O‘zbekiston  Respublikasida  dinga  nisbatan  munosabatning  tubdan  o‘zgarganligi, 
xususan, islom dini qadriyatlarini tiklash yo‘lida qilinayotgan ishlar haqida keng tasavvur hosil 

qilish. 
“Dinshunoslik” fanining amaliy ahamiyati shunda ham ko‘rinadiki, u talabalarda islom 

va boshqa dinlar qadriyatlariga hurmat bilan qarash, ularni qadrlash, boshqa dinlarga va ularning 
vakillariga hurmat bilan munosabatda bo‘lishni tarbiyalaydi. 
“Dinshunoslik” fani bo‘yicha talabalarning bilimi,  uquvi  va ko‘nikmasi uchun quyidagi 
muhim talab, vazifalar qo‘yilgan: 
birinchidan,  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom  Karimov  o‘zbek  xalqining 
ma’naviy  merosi,  dini,  jumladan,  islom  dini  qadriyatlari,  milliy  g‘oya,  milliy  mafkura  haqida 
bildirgan fikr va mulohazalar, ta’rif va tavsiflarni mazkur fanni o‘rganishda  nazariy asos qilib 
olish; 
ikkinchidan,  O‘zbekiston  Konstitutsiyasi,  “Vijdon  erkinligi  va  diniy  tashkilotlar 
to‘g‘risida”gi  yangi  tahrirdagi  qonun  va  boshqa  qonuniy  hujjatlarda  din  masalasi  yuzasidan 
belgilangan inson huquqlari, turli diniy tashkilotlar huquqlari va majburiyatlarini bilish; 
uchinchidan,  “Dinshunoslik”  asosiy  fanlar  qatorida  o‘qitilishi,  din,  dindorlar  va  diniy 
tashkilotlarga  nisbatan  davlat  tomonidan  adolatli  siyosat  o‘rnatilishi,  fuqarolar  uchun  vijdon 
erkinligining konstitutsion kafolatlanishi mustaqillik sharofati ekanligini tushunib etish; 
to‘rtinchidan,  qonunga  hurmat  hissini,  faqat  o‘zining  emas,  balki  boshqalarning  ham 
diniy his-tuyg‘ulari bilan hisoblashish lozimligini, o‘z shaxsiy fikrlarini boshqa kishilarga tazyiq 
bilan o‘tkazish, turli norasmiy diniy mazhab va guruhlarga jalb etish g‘ayriqonuniy xatti-harakat 
ekanligini,  jamoat  joylarida  diniy  masalalarda  zo‘ravonlik,  mutaassiblikka,  agressivlikka  yo‘l 
qo‘yish mumkin emasligini chuqur tushunib etish; 
Beshinchidan,  “Dinshunoslik”  fanining  boshqa  gumanitar  fanlar  bilan  birga  rivojlanishini 
nazarda  tutgan  holda,  o‘zi  qo‘lga  kiritgan  soha  yutuqlaridan  ushbu  fanni  o‘zlashtirishda 
foydalanish. 
 
Din  –  e’tiqod  va  u  har  bir  kishining  shaxsiy  ishi  hisoblanadi.  Diniy  nuqtai  nazarga 
ko‘ra,  din  –  muayyan  diniy  e’tiqodlarga,  ya’ni  ilohga,  uning  tomonidan  insonlarga  xabar 
etkazuvchilarning  g‘ayrioddiy  salohiyatga  ega  ekaniga  (payg‘ambarlik),  insonlar  atrofida  unga 
ko‘rinmaydigan ammo undan ancha yuqori darajada turuvchi mavjudotlar borligiga (farishtalar, 
jinlar)  inson  ideal  hayot  kechirishi  uchun  azaldan  belgilangan  qonuniyatlar  mavjudligiga 
(muqaddas kitoblar), inson hayoti muntazam nazorat ostida ekaniga, qilingan barcha yaxshilik va 
yomonlik  uchun  mukofot  yoki  jazo  muqarrarligiga  (oxirat,  hisob-kitob  qilinish),  inson  qismati 
avvaldan  belgilanishiga  (taqdir)  va  shu  kabi  qarashlarga  ishonish,  ularni  aqida  sifatida  qabul 
qilishdan iborat. 
 
Din  –  tabiat,  jamiyat  inson  va  uning  ongi,  yashashdan  maqsadi  hamda  taqdiri 
insoniyatning  bevosita  qurshab  olgan  atrof-muhitdan  tashqarida  bo‘lgan,  uni  yaratgan  ayni 

zamonda insonlarga to‘g‘ri, haqiqiy, odil hayot yo‘lini ko‘rsatadigan ilohiy qudratga ishonch va 

ishonishni ifoda etadigan maslak, qarash ta’limotdir. U muayyan ta’limotlar, his-tuyg‘ular, toat-
ibodatlar  va  diniy  tashkilotlarning  faoliyatlari  orqali  namoyon  bo‘ladi.  U  olam,  hayot 
yaratilishini tasavvur  qilishning alohida tariqasi,  uni  idrok etish  usuli,  olamda insoniyatning ilk 
tarixidan  to  bizgacha  o‘tgan  davrlarni  ilohiy  tasavvurda  aks  etishidir.  Din  komil  insonni 
tarbiyalashda salmoqli tarbiyalovchi qudratga ega bo‘lgan ma’naviy-axloqiy kuchdir. 
 
Din ishonmoq tuyg‘usidir. Ishonmoq tuyg‘usi insoniyatning eng teran va go‘zal ruhiy-
ma’naviy ehtiyojlaridandir. Dunyoda dini, ishonchi bo‘lmagan xalq yo‘q. Xalq dinsiz, e’tiqodsiz 
biror-bir  narsaga  ishonchsiz  holda  yashay  olmaydi.  Sotsiologik  nuqtai  nazardan  qaraganda  din 
jamiyat  uchun  zaruriy  narsa,  ijtimoiy  hayotning  ajralmas  qismidir.  U  ijtimoiy  munosabatlarni 
yuzaga keltiruvchi va amalga oshiruvchi omil sifatida namoyon bo‘ladi. Bu esa dinni jamiyatda 
bajargan vazifalariga ko‘ra o‘rganish mumkin demakdir. 
 
Dinning vazifalari uning alohida shaxs va jamiyatga ta’siri va tabiatidan kelib chiqadi. 
Dinning  vazifasi  yoshlarga  shaxs,  oila,  jamiyat  hayotiga  kirib  borishi,  madaniyat  va 
ma’naviyatni boyitishga qo‘shgan hissasini ko‘rsatib berishdir. 
 
Dinning ijtimoiy vazifalari haqidagi ta’limotni funksionizm rivojlantiradi. Funksionizm 
jamiyatga ijtimoiy tizim sifatida qaraydi. Unda jamiyatdagi har bir element muayyan funksiyani 
bajaradi.  Dinning  jamiyatda  bajaradigan  ijtimoiy,  ma’naviy,  ruhiy  vazifalari  quyidagilardan 
iboratdir: 
 
Birinchidan,  har  bir  din  o‘z  e’tiqod  qiluvchilari  uchun  to‘ldiruvchilik,  tasalli 
beruvchilik  –  kompensatorlik  vazifasini  bajaradi.  Masalan,  insonda  doimiy  ehtiyoj  hosil  qilish 
hodisasini olaylik. Inson o‘z hayoti, turmush tarzi, tabiat va jamiyat bilan bo‘lgan munosabatlari 
jarayonida hayotiy maqsadlariga erishishi ilojsiz bo‘lib ko‘ringanida, unda qandaydir ma’naviy-
ruhiy ehtiyojga zaruriyat sezadi. Bu diniy ehtiyoj bo‘lib, u ma’naviy-ruhiy ehtiyojni qondiruvchi, 
tasalli beruvchilik vazifasini bajargan va bajarmoqda.  
Masalan,  buddaviylik  dini  rohiblikni  targ‘ib  qiladi,  xristianlikda  esa,  har  bir  xristian  Iso 
masihning  qaytishiga  umid  qilib,  sabr-bardosh  bilan  hayot  kechiradi.  Islom  dinida  har  bir 
musulmon dunyoda erishmagan moddiy yoki ruhiy orzu-istaklariga oxiratda erishishga ishongan 
holda yashaydilar.  
 
Ikkinchidan,  din  o‘z  ta’limot  tizimini  vujudga  keltirgach,  o‘ziga  e’tiqod  qiluvchilar 
jamoasini,  shu  ta’limot  doirasida  saqlashga  harakat  qilgan  va  hozir  ham  shunday.  Bu  dinning 
birlashtiruvchilik  –  integratorlik  vazifasi  deb  ataladi.  Din  doimo  ijtimoiy,  etnik,  ijtimoiy  va 
ma’naviy  hayotda  uzviylik,  muntazamlilikni  ta’minlash  maqsadida  u  xalqlarning  ijtimoiy 
hayotiga,  axloqiy  munosabatlariga,  adabiyoti  va  san’atiga  bog‘langan.  Masalan,  yahudiylikda 

mazkur  din  vakillari  bir  mafkura  atrofida  bir  millat  va  yagona  maslak  egalari  bo‘lib,  yagona 

xudo YAhvening sevimli bandalari ekanligi uqtiriladi.  
 
Xristianlikda diniy me’moriy, tasviriy, musiqa san’atidan foydalanib ikona chizuvchilar 
maktablari faoliyat olib boradi.  
 
Uchinchidan,  har  bir  din  o‘z  qavmlari  turmushini  tartibga  solib  nazorat  qiluvchilik  –