Dunyo tillari tizimida o‘zbek tilining tutgan o‘rni hozirgi kunda yer yuzida o‘n milliarddan ko‘proq

4.Birgalik nisbat. Birdan ortiq bajaruvchi tomonidan birgalikda bajarilgan harakat yoki holatni ifodalaydigan nisbat shakli maxsus ko`rsatkichi -(i)sh: borishdi, kelishdi, o`qishdi, terishdi.

1. III shaxs ko`plik son shaklidagi aniq nisbat fe’liga III shaxs birlik son shaklidagi birgalik nisbati ma’nodosh bo`ladi: o`qidilar – o`qishdi kabi.

2. Ma’nosi:

– birga bajarish: Mehmonlar kelishdi;

– ko`maklashish: U ukasiga paxta terishdi;

– umuman ko`plik: Talabalar imtihonga tayyorlanishdi;

– galma-­gal bajarish: Ikkovlari birga arra tortishdi.

3. Ba’zan birgalik nisbati qo`shimchasi fe’l yasovchi -la qo`shimchasi bilan yaxlitlanib, bir butunlik hosil qiladi: go`zallashmoq, ommalashmoq, hazillashmoq, o`rtoqlashmoq, tezlashmoq kabi. Bunday fe’l aniq nisbatda deyiladi.

4. Ayrim fe’llar tarkibida birgalik nisbatning –sh(-ish) qo`shimchasi fe’l o’zagi bilan yaxlitlanadi. Bunday holatda fe’lning ma’nosi avvalgi ma’nosidan o’zgarib ketadi:

Qaramoq – qarashmoq; ko’rmoq – ko’rishmoq; kelmoq – kelishmoq, tortmoq –tortishmoq, chiqmoq – chiqishmoq

5. Birgalik nisbat shakli –ish fe’lga xos bo’lgan ayrim lug’aviy shakl yasovchi bilan shakldosh bo’ladi:

borishdi, ishlashdi – birgalik nisbat

borish, ishlash – harakat nomi

joylashdi, kerishdi – o’zlik nisbat

oy to’lishdi, kun oqarishdi – fe’lning modal shakli

yordamlashmoq, kelishmoq – bunda qo`shimcha ajralmaydi

6. Birgalik nisbat shakli o’timli fe’llarga ham, o’timsiz fe’llarga ham qo’shiladi, ularning o’timli o’timsizligiga ta’sir qilmaydi: kuldi – kulishdi, keldi – kelishdi –o’timsiz: o’qidi- o’qishdi, yashirdi, yashirishdi – o’timli

7. Birgalik nisbat shakli uchun aniq, o’zlik, orttirma nisbat shakllari asos bo’lishi mumkin: borishdi, yozishdi – aniq; kiyinishdi, yuvinishdi – o’zlik; o’qitishdi, isitishdi - orttirma