Дунёвий давлат (жамият) да дин (ислом) омилининг ўрни З. И. Мунавваров, сиёсий фанлар доктори, проф

Дунёвий давлат (жамият) да дин (ислом) омилининг ўрни

З.И.Мунавваров, сиёсий фанлар доктори, проф.

“Дунёвийлик” тушунчаси

Энг умумий тарзда дунёвийлик негизида бир неча муҳим принциплар ётади:

- бирон-бир расмий диннинг мавжуд эмаслиги ва бундан келиб чиқадиган мантиқий оқибат сифатида шахснинг ўз ихтиёри билан хоҳлаган динга эътиқод қилиши ёки ҳеч қандай динга эътиқод қимаслик ҳуқуқининг кафолатлангани;

- давлатнинг барча динларга бирдек бетараф (нейтрал) муносабатда бўлиши;

- давлатнинг ҳар қандай диний ташкилотдан мустақиллиги ва, ўз навбатида, диний ташкилотларнинг ҳам давлатдан алоҳидалиги;

- виждон эркинлиги ва эътиқод эркинлигининг мавжудлиги;

- ҳар қандай конфессия ёки диний эътиқод таъсиридан холи, шу билан бирга, диний эътиқодга қарши бўлмаган давлат мактаби (таълим тизими)нинг мавжудлигидир;

- ва, ниҳоят, плюрализм.

Дунёвий давлатларни тегишли турларга бўлинишининг иккита бош мезони

1. Давлат ва диний ташкилотлар ўртасида шерикчилик алоқаларининг мавжудлиги ёки йўқлиги;

2. Диний ҳуқуқий нормаларнинг амалдаги ҳуқуқий тизимга таъсири.

Дунёвий давлатларнинг тўрт тури

Идеократик, преференциал, эквопотенциал ва контоминацион дунёвий давлатлар:

• Идеократик (идеология, мафкура) дунёвий давлат. Бу шундай давлатки, у муайян мафкуранинг доирасидагина ва унинг босими остида амал қилади (СССР, Гитлер Германияси, КХДР, қисман АҚШ).

Эквипотенциал (лотин. aequus – тенг ва потенциал)

• Имкон қадар диний омилдан йироқ бўлишга эришиш ҳамда диний уюшмаларни сиёсий-ижтимоий ҳаётдан изоляция қилишга интилувчи дунёвий давлат;
• Барча диний уюшмаларнинг давлат билан муносабатларда тенг эканлиги ҳақидаги тасаввурни шакллантириш ёки тенглигини таъминлаш, муайян дин ёки диний уюшмага ҳар қандай кўринишдаги имтиёзлар беришни таъқиқловчи дунёвий давлат;
• Мисоллар: Япония, ХХР, Жанубий Корея ва, қисман, АҚШ.