Дўстов Ҳ. Б. Коррозиядан ҳимоя қилиш

7.1.3. Темир асосидаги иссиқликка чидамли қотишмалар. 
Темир асосидаги қотишмалар юқори ҳароратларда кенг қўлланилади. 
Иссиқликка чидамли қотишмалар газ коррозиясига ҳам бардошлидир. Бироқ 
ҳозирги замонавий технологиялардан орқада қолмаслиги учун уларга яна 
қўшимча талаблар қўйилиши табиийдир. Яъни, улар яхши коррозион 
кўрсаткичлар билан бир қаторда муҳим механик, технологик, физик ва 
кимёвий хоссаларга ҳам эга бўлиши талаб қилинади. 
Хром темир қотишмаларининг газ коррозиясига бўлган кимёвий 
қаршилигини оширади. Хромли пўлатларнинг иссиқликка чидамлилигини 
ўрганишда уларнинг таркибидаги хромнинг миқдорига боғлиқ ҳолда 
барқарорликнинг кескин ортиши аниқланган (7.9-расм). Барқарор ҳолатга
ўтиш чегаралари слжиши мумкин. Хромли пўлатларнинг коррозион 
бардошлилигига ундаги хромнинг миқдори ва термик ишлов берилганлик 
кучли таъсир қилади. 
Тоблангандаан кейин хром ва углерод қаттиқ эритма таркибида бўлади 
ва пўлат юқори коррозион бардошлиликка эришади. Тоблашдан чиққач 
қотишмадан хром карбидлари тўкилади. Бунда 1% углерод 10 – 12% хромни 
бириктириб олиши мумкин. Углерод хром билан ҳеч бўлмаганда учта анча 
мустаҳкам карбидларни – куб Cr
23
C
6
, тригонал Cr
7
C
3
ва орторомбик Cr
3
C
2 

---

167 
кристал 
структурали 
бирикмаларни 
ҳосил қилади. Карбидларнинг сони ва 
уларнинг 
таркиби 
қотишмадаги 
углероднинг миқдорига боғлиқ бўлади. 
Карбидларнинг ҳосил бўлиши туфайли 
қаттиқ эритмадаги хромнинг миқдори 
камайганлиги боис, пўлатнинг коррозион 
бардошлилиги пасаяди. Тобланишдан 
чиқиш ҳарорати қанч аюқори бўлса, 
тўкилаётган хром карбидлари шунча кўп 
бўлиб, 
пўлатнинг 
коррозион 
бардошлилиги шунча паст бўлади. 
Шунинг учун углерод миқдорининг 
ортиши билан хромли пўлатларнинг 
юқори 
коррозион 
бардошлилигини 
таъминлаш учун қотишмага қўшимча 
хром киритиш керак бўлади. 
Хромли пўлатларнинг оловбардошлилиги ҳам улар таркибидаги 
хромнинг миқдорига боғлиқ (7.3-жадвал). 
7.3-жадвал 
Пўлатдаги хром миқдорининг оловбардошликка таъсири 
№ Хром миқдори, масс % Ишончли ишлаш ҳарорати, 
о
С 
1. 
5–6 
600–650 
2. 
14–15 
800 
3. 
17 
1000 
4. 
25 
1100 
5. 
30 
1200 
Таркибидаги хром миқдори 4–6% бўлган хромли пўлатлар яримиссиқ-
бардошли ҳисобланади. Нисбатан арзонлиги ва углеродли пўлатларга 
нисбатан коррозион бардошлилиги сабабли бундай пўлатлар крекинг 
қурилмаларини, буғ қозонларини, аммиак синтез қилиш жиҳозларини 
тайёрлашда кенг қўлланилади. Таркибида Мо ва V қўндирмалари бўлган бу 
турдаги баъзи қотишмалар водород коррозиясига нибатан юқори 
бардошлиликка эга бўиб, аммиак синтези қурилмаларида қўлланилади. 
Таркибида олтингугуртли бирикмалари бўлган газларнинг муҳитида ҳам 
бундай қотишмалар 500 – 600 °С ҳароратда узоқ муддат ишлай олади. 
Хромли пўлатларга молибден (1–1,5 %) шунингдек, никел ва 
титанларнинг қўшилиши оловбардошликни оширади ва улар юқори 
ҳароратларда ишлатилиши мумкин. Бу жуда муҳим факторлардан бири 
ҳисобланади, чунки хромли оддий пўлатлар иссиқликка чидамли бўлиб, улар