|
Ey Vatan, jonu dilimda jo o‘zing,
Men uchun olam aro tanho o‘zing.
O‘zbekiston, jannati dunyo o‘zing...
Vatan. Vatan. Vatan!.. Har qancha takrorlasak ohori to‘kilmaydigan so‘z bu — Vatan! Ulkan... cheksiz qudrat, tayanch mavjud bu ulug‘vor so‘zda. Vatan deb, Vatan uchun yashayotgan odamgina shu go‘zal so‘zni mehr bilan, muhabbat bilan tilga oladi, dilida viqor, ruhida salobat sezadi.
Bilib oling. Bayon o 'tk a z is h d a n asosiy m aqsad
s o ‘z la m i to ‘g ‘ri tanlash va q o ‘llash, u lam i m an
tiq a n t o ‘g ‘ri b o g ‘lash, ta la b a n in g idrok qilish va
t o ‘g ‘ri i f o d a l a s h q o b iliy a tin i h a m d a s a v o d x o n lig in i
s in a s h d ir. B a y o n d a o ‘q itu v c h i to m o n id a n b iro r m a tn
o ‘qiladi v a tala b a eslab, o ‘z bilganicha yozadi. Bunda badiiy
a s a r d a n o ‘q itu v c h i to m o n id a n o ‘q ib b e rilg a n m a tn n i
ta la b a
m a tn g a yaqinlashtirib b a y o n y o z is h i, o ‘z in in g
m u lo h a z a la rin i h a m ifodalashi m u m k in . B unday m atn
rasm , ta b ia t h o d isa si asosida o ‘q itu v c h i t o ‘qigan m a tn
kichik e rta k , h ik o y a b o ‘lishi h a m m u m k in .
B a y o n n in g ik k in c h i turi
qo ‘shim cha topshiriqli insho
b o ‘lib, o n a tili b o ‘yicha o ‘tilgan b iro r m avzuga bagkishlanishi
m u m k in (m a s a la n , „U slub n i y a ra tu v ch i v ositalar“ yoki
„sintaktik sin o n im iy a “ ). Bunda o ‘qituvchi o ‘tilgan mavzu
b o ‘yicha m ateriallari b o ‘lgan m atn n i tan lab olishi kerak.
B a y o n t u r l a r i : J) t o ‘Jiq b a y o n ; 2) q isq a b a y o n ;
3) q o ‘s h im c h a topshiriqli bayon.
1.
B a y o n n in g asosiy turi t o ‘liq m atn li bayon b o ‘lib,
m av zu t o ‘liq b a y o n etiladi.
T o ‘liq bayon
O T A VA O N A H A Q IN I B /L M A K Z IK R ID A
Ey fa rz a n d , bilginkim , aql y uzasid an farzandg‘a o ta -
o n a n i izz a t v a h u rm a t qilish v o jib d u r, ned ink im uning
asli o ta va o n a d u r. O ta va o n a n i n im a u c h u n h u rm a t
q ilu rm a n , d e b k o ‘nglingga k e ltu rm a g ‘il, bilgilki, u lar se-
ning u c h u n o klim g ‘a ham tayyor tu rad ilar.
H a r fa rz a n d k i, oqil va d o n o b o ‘lsa, h ech vaqt o ta -
o n a n in g m e h r h a q in i a d o q ilm o q d in xoli b o ‘lm ag‘usidir.
O ta -o n a farm o n b ard o rd u r. Bu farm onbardorlikda ham ish
b o 'lg kay v a h a m farm o n bo‘lg‘ay. O ta -o n a n in g ishi seni
p arv arish q ilm o q d u r va farm oni seng a yaxshilik o ‘rgat-
m o q d u r. E y farz a n d , shul vajdin o ta -o n a n g n i sagkal ham
ra n jitm a g ‘ii.
A y tish la ric h a, a m ir a lm o ‘m in in A lid an s o krab d ilark i:
„ F a rz a n d d a o ta -o n a n in g h a q i q a n c h a d u r? “ H a z r a t Ali
d e d i: „ H a q ta o l o b u a d a b n i r a s u ln in g ... o t a - o n a s i
o l u m i d a k o krguzdi. N e d in k im , bu h a z ra t o ta -o n a s in in g
h ay o tlik ayyom ini to p sa erd i, ularni o kz id a n ilgari tu t-
m o q , u lam in g h aqini b ilm o q va ularga fa rz a n d lik y u z id a n
ta v o z e ’ k o ‘rguzm oq vojib b o klu r e rd ikt.
(
„Qobusnoma " dan)
Z in h o r m ero s o lm o q hirsi b ila o t a - o n a n g o ‘lim in i
tilam a g ‘ilki, u larn in g rizqi b ilan sening riz q in g y etishur.
O ta -o n a n in g o klim ini tila m a g kil, c h u n k i o t a - o n a o ‘lm ay
yu rsalar ham rizqing y etish av erad i, n e d in k im , riz q m a-
q u m d ir (m a q su m — ta q sim la n g a n , b o ‘lin g a n ) va u h a r
y o kl bila vosil b o klur. R o ‘ziy nasiba u c h u n o ‘z in g n i k o ‘p
m ash aq q atga q o ‘y m ag ‘il, ro ‘ziy rangi va a z o b -u q u b a t bila
ziyoda b o ‘lm ag‘usidir.
A g a r m o ls iz lik d a n q a s h s h o q b o ‘lsa n g , a q ld a n b o y
b o ‘Im o q qa erish g ilk i, m ol b ila n boy b o ‘ig ‘o n d a n , aql
bilan boy b o klg‘o n y ax sh iro q d u r, n e d in k im a q l b ila n m ol
ja m etsa b o ‘lur, a m m o m ol b ilan aq l o ‘rg a n ib b o ‘lm as.
Bilg‘il, aql b ir m ol eru rk i, u n i o ‘g ‘ri o lo lm a s , u o ‘td a
yo n m as, suvga oqm as.
B as, a g a r a q lin g b o ‘lsa h u n a r o ‘rg a n g il, n e d in k im
h u n a r s i z a q l — b o s h s iz t a n , s u r a ts iz b a d a n d e k d u r .
U n d o q k im d eb du rlar: a l-a d a b — suratil aql.
(
Do'stlaringiz bilan baham: |
