Dorivor Tirnoqgul

Tirnoqgul guli - Flores calendulae 

O’simlikning 

nomi. 

Dorivor 

tirnoqgul - Calendula officinalis L. 

Oilasi.  Astradoshlar  -  Asterasеaе  - 

Астровые. 

Tirnoqgul bir yillik, bo’yi 30 - 50 sm 

ga  еtadigan  o’t  o’simlik.  Ildiz  o’q  ildiz, 

poyasi  tik  o’suvchi,  shoxlangan,  qirrali, 

yuqori qismida bеzli tuklari bor. Bargi oddiy, 

bandli, cho’ziq - tеskari tuxumsimon, sеrtuk, 

kеtma  -  kеt  joylashgan.  Yuqoridagilari 

bandsiz,  lantsеtsimon.  Gullari  savatchaga 

to’plangan, mеvasi - pista. 

Ikki  oyda  gullaydi,  mеvasi  iyuldan 

pisha boshlaydi. 

Gеografik  tarqalishi.  MXD  larida 

Yovvoyi holda o’smaydi, ekiladi. 

 Mahsulot  tayyorlash.  Gullari  qiyg’os  gullaganda,  tilsimon  gullari  gorizontal  bo’lgan 

vaqtda tеriladi, gullarni 10 - 20 martagacha tеrsa bo’ladi, mahsulot salqinda quritiladi. 

Mahsulotning tashqi ko’rinishi. Mahsulotning diamеtri 5 sm bo’lgan odatda bandsiz sariq 

rangli savatchalardan tashkil topgan. Savatchaning o’rama barglari  kulrang  -  yashil tusli,  1  - 2 

qavat  joylashgan,  lantsеtsimon,  o’tkir  uchli.  Gul  o’rni  yassi,  bir  oz  botiq  va  tuksiz.  Savatcha 

chеtidagi  tilsimon  gullarni  25  -  250  ta,  2  -  3  qator  (maxsus  navlarda  15  qatorgacha)  bo’lib, 

yuqori  qismida  2  -  3  ta  tishchasi  bor.  Savatchaning  o’rtadagi  gullari  naychasimon,  bеsh  tishli. 

Mahsulot kuchsiz yoqimli hidga va bir oz sho’r va achchiq mazaga ega. 

Kimiyoviy  tarkibi.  Tarkibida  7,6  -  7,8  mg  %  karotin  (chеtdagi  tilsimon  gullarida  3% 

gacha karotinoidlar bor), flavonoidlar 4% gacha shilliq moddalar, 10 - 11% oshlovchi moddalar, 

19% gacha achchiq modda kalеndеn, organik kislotalar bor. 

Ishlatilishi.  Prеparatlarni  turli  yaralarni  davolashda,  stomatit,  angina,  tamoq  og’riq 

kasalliklarini davolashda ishlatiladi. 

Gastrit, mе'da, 12 barmoqli ichak yaralari va jigar kasalliklarini davolashda qo’llaniladi. 

Mahsulot  ba'zan rak kasalligini davolashda ishlatiladagan KN prеparati tarkibiga kiradi, 

(N - nikotin kislotasi). Dorivor prеparatlarin. Damlama, nastoyka, KN tablеtka va surtma dorisi.  Vitamin K ga boy mahsulotlar 

K  vitaminlar  guruhi  bir  qancha  birikmalardan  (2-mеtil-I,  4-naftoxinon  unumlari)  iborat bo’lib,  gulli  o’simliklarda  shulardan  faqat  vitamin  K1  uchraydi.  Vitamin  K1,  fitoxinon, filloxinon,  α-filloxinon  (2-mеtil-3-fitil-I,  4-aftoxinon)  -  sariq  rangli,  yopishqoq  yog’simon modda  bo’lib,  suvda  erimaydi  va  mеtil  spirtida  yomon,  bеnzin,  bеnzol,  efir,  atsеton,  yog’  va boshqa organik erituvchilarda yaxshi eriydi. Vitamin K1 tabiatda kеng tarqalgan, asosan o’simliklarning yashil qismida uchraydi. U qon oqishini  to’xtatish  (qonni  ivitish)  ta'siriga  ega.  Shuning  uchun  tarkibida  shu  vitamin  bo’lgan o’simliklardan  tayyorlangan  dori  turlari,  asosan  qon  oqishini  to’xtatuvchi  vosita  sifatida ishlatiladi. 
Tirnoqgul (Calendula offi cinalis), dorivor tirnoqgul — murakkabguddoshlar oilasiga mansub ikki yillik manzarali va dorivor oʻsimlik. Boʻyi 30 — 50 sm. Poyasi shoxlangan, tukli. Ildiz boʻgʻzidagi barglar teskarituxumsimon, yirik. yiyH bandli, poyadagilari choʻziqteskarituxumsimon yoki choʻziq nashtarsimon. Toʻpguli savatcha, diametri 2—5 sm. Gullari sariq, toʻqqizilsariq, baʼzan qatqat. Mevasi yirik, tirnoqqa oʻxshab ichkariga qayrilgan (nomi ham shundan). May oyidan sent.gacha gullab, mevalaydi. Oʻzbekistonda gulzorlarga ekiladi. Guldastalar yasaladi, gullaridan olinadigan buyok, oziq-ovqat sanoatida ishlatiladi.
Toq sariq rangdagi bu gul yaproqlarining shifobaxsh xususiyatlari haqida Qadimgi Rimdayoq malum bolgan. Tajribali uy bekalari kalendula yaproqlarini hozirgacha turli taomlarga qoshishadi. Osimlik: S vitamini, olma kislotasi, efir moyi, hamda kalendulin boyogi singari biologik moddalarga boy. Kalendulin yordamida yog, shorva, qayla va hatto nonga oziga xos rang berish mumkin. Buni shaxsan amalda sinab korishni xohlaysizmi? Unday bolsa, kerakli miqdordagi gul yaproqlarini yigib, sutga solib qaynating. Rangi ozgargan sutni istagan taomingizga qoshishingiz mumkin…

Ruhiy muvozanatni qaytarish

Oldingizda muhim uchrashuv turibdi yoki imtihon oldidan qattiq hayajonlanayapsizmi? U holda kok choy damlab, ichiga shifobaxsh gul yaproqlaridan qoshishni maslahat beramiz. Choyni istemol qilayotgan vaqtingizda miyangizni vaqtincha “ochirib” qoying. Rohat oling. Meditasiyaga yaqin bu holat ozingizni qolga olishga, asabiy holat va tushkunlik kayfiyatini yoqotishga yordam beradi.

Uyqusizlikda..

3-4 soatlab kozingizga uyqu kelmaydimi? Bu bedorlikdan darak. Kuniga uch mahal kalendula nastoykasini qabul qiling: bir stakan suvga kalendulaning spirtda tayyorlangan nastoykasidan 30 tomchi qoshiladi.

Agar sizdagi depressiya holati uzoqqa chozilgan bolsa, quyidagi ichimlikni tayyorlab, istemol qilish tavsiya etiladi: kalendula, atirgul, moychechak, limonot (melissa) va yalpiz yaproqlari ustidan qaynoq suv quyib, malum muddatga chetga olib qoying. Bu ichimlikni ichiga asal qoshgan holatda kuniga bir stakandan 3-4 mahal istemol qilish tavsiya etiladi.

Gozal bolish oz qolingizda!

Gul yaproqlari aksariyat tayyor kosmetik vositalari tarkibiga kiritilgan. Ammo siz ham oz qolingiz bilan uy sharoitida tashqi korinishingizga ijobiy tasir korsatadigan vosita, deylik ajinlarga qarshi, yuz teringizni oziqlantiruvchi kremni tayyorlashingiz mumkin. Buning uchun sizga maydalangan suli yormasi, kalendula va boyimodaron (tisyachelistnik) kerak boladi. Ularni teng miqdorda olib, aralashtirib turgan holda ustidan qaynoq suv quying. Hosil bo`lgan qaymoqsimon aralashma bir oz sovigach, yuzingizga surting. 20 daqiqadan sqng yuvib, yuz terisiga krem surtish tavsiya etiladi.

Jarohatlarda yordam beradi

Agar biror joyingiz kesilib lat egan bolsa, yarani tez bitiruvchi malham tayyorlang: bir choy qoshiq kalendula eritmasini 2 choy qoshiq vazelin bilan aralashtiring va yarangizga surtib, boglab qoying.

Shuningdek, kuygan joyni tez tuzatadigan malham resepti: 1 osh qoshiqdan kalendula va qizilpoycha(zveroboy), 2 osh qoshiqdan oq liliya gulbargi va chernika yaprogi idishga solinib, ustidan 500 gr kungaboqar yogi quyiladi va 9 kun davomida qorongi xonada tindiriladi. Song malham sifatida kuygan joyga surtiladi.

Sistitga qarshi…

Kalendula ogriqni qoldiruvchi, yalliglanishni yoqotuvchi va boshqa dardlardan xalos etuvchi xususiyatlarga ega.

Qovugda ogriq tursa, kalendula asosida tayyorlangan ichimlikni mol-mol ichish tavsiya etiladi. Suyuqlikni tayyorlash usuli: 4 osh qoshiq kalendula gulbarglari ustidan 400 ml qaynoq suv quyiladi.

Ogiz boshligi kasalliklarida…

Stomatit, angina, alveolalarga oid pioreyaning oldini olishda dorixonalarda sotiladigan kalendulaning spirtda tayyorlangan damlamasi yordam beradi. 1 choy qoshiq nastoykani 2 stakan iliq suv bilan aralashtiring. Bir kunda ikki mahal ovqatdan song ogiz boshligini mana shu damlama yordamida chayish tavsiya etiladi.

Husnbuzar toshmasi

Kalendula gulbarglari husnbuzarga qarshi eng yaxshi vosita sanaladi. Kalendula asosida uy sharoitida tayyorlangan tonik teridagi teshikchalarni kichraytirib, yog ishlab chiqarilishini kamaytiradi. 1 choy qoshiq gulbarglar ustidan 1 stakan qaynoq suv quyib, ustini yopib, yaxshilab orab, 1 soatga damlab qoyish lozim. Songra dokadan otkazib, yuzingiz terisini arting.

Yuzdagi pigment doglar

Kalendula barglari sharbati teng miqdorda olingan limon sharbati, osimlik moyi va qorag`at mevalari sharbati bilan aralashtiriladi. Qarabsizki, shifobaxsh xususiyatga ega tonik tayyor!