Dori vositalarining sifatini nazorat qilish va standartlashda metrologik ishlashning ahamiyati

Tasodifiy xatoliklar

• Tasodifiy xatoliklar-o‘lchashda hisobga olib bo‘lmaydigan sabablarga bog‘liqdir. Ular bir qancha o‘lchov natijalarning o‘rtasidan chetlanish farqida yuzaga keladi. SHuningdek, u sozlanmagan asboblardan foydalanilganda, tahlil uchun olingan namuna tarkibining bir xil bo‘lmasligi, gigroskopik xossaga ega bo‘lgan moddalardan tortma olinganda, tajriba vaqtida haroratni o‘zgarishi, tahlil qilinayotganida moddani yo‘qolishi, eritmaga reaktivdan, havodan, idish va boshqalardan yot moddalarni qo‘shilib qolish natijasida sodir bo‘ladi. Masalan, aynan bir xil ishqorni titrlashda turli hajmdagi kislota eritmalari sarflanadi (10,3,10,1,10,4). Bu farqlar titrlashni noto‘g‘riligidan, hajmni noto‘g‘ri hisoblashda, byuretka devorlaridan suyuqlikni to‘liq tushmasligi va boshqalar natijasida yuzaga kelishi mumkin. Bunday xatolikni kelib chiqishi tajriba o‘tkazuvchini o‘lchov natijalariga ta'sir ko‘rsatuvchi omillarini bilmasligi ham sabab bo‘ladi.
• Tasodifiy xatolik natijasida olingan natijalarni oldingi olingan natijalar asosida to‘g‘rilab bo‘lmaydi.
• Tasodifiy xatoliklarga yo‘l qo‘ymaslik mumkin emas, chunki har qanday fizik kattaliklarni o‘lchashda ma'lum darajada noaniqlikka yo‘l qo‘yiladi. Masalan, eng aniq ishlaydigan tahlilchi ham 50 ml hajmli byurotkadan foydalanib titrlasa, titrant xajmini aniqlashda ±0,01-0,02 ml xatolikka yo‘l qo‘yadi. Tasodifiy xatoliklar musbat eki manfiy ishorali bo‘lishi mumkin. SHuning uchun hisoblashlarda bir nechta ketma-ket bajarilgan tahlil qiymatlaridai foydalanish maqsadga muvofiq. Lekin bir necha marta qaytarilgan tahlil qiymatlaridan foydalanib hisoblanganda ham yo‘l qo‘yilgan tasodifiy xatoliklar tahlil natijasiga ta'sir etadi.
• SHunday qilib, o‘lchashning to‘g‘riligiga, sitematik xatolikdan tashqari tasodifiy xatolik ham ta'sir ko‘rsatadi. Bunda bu xatolik o‘lchashning qaytaruvchanligiga hamda natijalariiig o‘xshashligiga ta'sir qiladi.

Qo‘pol xatoliklar

• Ulchovlarning ob'ektiv sharoitlari bilan tushintirib bo‘lmaydigan qo‘pol xatoliklar, yanglishmovchiliklardir. Ularga hisoblashlardagi xatoliklar yoki ishdagi noaniqliklar kiradi, aniqlash sharoitining keskin buzilishi, natijalarning noto‘g‘ri yozilishi, asbobning buzilishi. Ushbu o‘zgarishlar sababli olingan natijalar statistik ishlab chiqishda hisobga olinmaydi.