Dori vositalarining sanoat texnologiyasi

Surtmalar, linimentlar, kremlar, pastalar va gellarni qadoqlash, o‘rash va sifatini 
baxolash. Diklofenak-RG geli. 
Maqsad. 
Yumshoq dori shakllaridan surtmalar, linimentlar, kremlar, pastalar va gellarni 
sifatini baholashning o‘ziga hos tomonlarini tahlil qilish. 
Mavzuning ahamiyati. 
YUmshoq dori shakllarining aksariyat qismi tashqi maqsadlar uchun 
ishlatilsada ularni sifatini baholash va standartlash boshqa dori turlariga nisbatan alohida o‘quv va 
malakani talab qiladi. Bu jihatdan ularni XI DF talablari bo‘yicha sifatini nazorat qilish muhim 
ahamiyatga ega. 
Vaziyatli masalalar. 
1.
Tayyorlangan surtma tarkibidagi asosiy ta’sir etuvchi modda asosda erimaganligi uchun 
buyum oynachasida uning zarrachalari aniq ko‘zga tashlandi. 
2.
Tayyorlangan limimentning konsistensiyasi deyarli surtmanikiga yaqin. 
3.
Tayyorlangan pasta standartlanib, ichish uchun tavsiya qilingan. 
Talabalarning bilimni tekshirish uchun savollar. 
1.
Surtmalar, linimentlar va pastalarni standartlash usullarini bir-biridan farqi. 
2.
Antibiotiklardan tayyorlangan surtmalarni standartlash. 
3.
Gormonal preparatlardan tayyorlangan surtmalarni standartlashning o‘ziga hos tomonlari. 
4.
Nosteroid ta’sirga ega bo‘lgan yallig‘lanishga qarshi mo‘ljallangan preparatlardan 
tayrlangan surtmalar va kremlarni standartlash. 
5.
Ichish uchun mo‘ljallangan yumshoq dori shakllarining siftaiga qo‘yilgan talablar. 
6.
Rektal surtmalar va ularning nomenklaturasi. 
7.
Og‘riq qoldiruvchi surtmalarni standartlashni o‘ziga hos tomonlari. 
8.
Yumshoq dorilar tayyorlashda ishlatiladigan yordamchi moddalar tasnifi. 
9.
Pastalarni tayyorlashda yordamchi moddalar tanlashni o‘ziga hos tomonlari. 
Ishlab chiqarish korxonalarida, surtmalarni ishlab chiqarish sexlarining o‘zida xar bir bosqich 
va jarayon qattiq nazoratga olinadi. Ayniqsa qadoqlashdan oldin tayyor maxsulot sifatiga to‘la 
ishonch xosil qilish lozim. Tayyor maxsulot sifatiga oxirigi xulosani ishlab chiqarish korxonasining 
texnik nazorat bo‘limi beradi (OTK).
Surtmalar dori moddasining sifat va miqdor taxlili bo‘yicha standartlanadi. SHuningdek, 
tashqi ko‘rinishi organoleptik taxlil orqali, uning tarkibiga kirgan dori moddalariga nisbatan chinlik 
reaksiyalarini o‘tkazish orqali belgilanadi.
Surtmaning tarkibiga kirgan dori moddalarning sifat va miqdoriy tahlil usullari DF, FM, 
VFM, DST, TSH va boshqa MTH larda keltirilgan usullar yordamida bajariladi. Surtmalarni 
og‘irliklaridagi farqi qadoqlangan 10 qadoq surtma og‘irligini tortish orqali aniqlanadi. Emulsion 
surtmalarda disperslik darajasi disper fazani o‘lchash orqali, okulyari mkm li bo‘lgan elektron 
mikroskopi orqali aniqlaniladi. Buning uchun 1000 tomchi emulsion surtmaning diamteri aniqlanilib, 
xar xil o‘lchamli tomchilarning % miqdori topiladi. Bu usul oson bajariladi, biroq bironta ham 
farmakopeyada emulsion surtmalar uchun aniq me’yor keltirilmagan.
Aloxida nomdagi yoki turdagi surtmalar tegishli MTH lar bo‘yicha standartlanadi. MTH 
talabiga ko‘ra surtmalarning rN ko‘rsatkichi ham aniqlash talab etiladi. Buning uchun tortib olingan 

---

192 
surtma tortmasi 50 ml tozalangan suv bilan aralashtirilib, 50-60S xaroratda, 30 daqiqa davomida 
chayqatiladi. Olingan ajratma filtrlanadi va potensiometrik usulda rN qiymati aniqlaniladi.
XI DF surtmalar uchun yana mikrobiologik tozaligini aniqlashni ham talab etadi. 
Shuningdek, ba’zi xollarda surtmalarning mexanik tuzilish xossalari, surtma tarkibidan dori 
moddasining ajralib chiqish tezligi, ularni saqlanish sharoitlaridagi turg‘unligini ham aniqlashga 
to‘g‘ri keladi. Asosan bu ko‘rsatkichlar yangi surtmalarning texnologiyasini kashf etilishida yoki 
texnologiyasi takomillashtirilganda aniqlaniladi.