Dori vositalarining sanoat texnologiyasi

Ballon mustahkamligini aniqlash. 
Ma’lum balandlikdan poMat taxta ustiga tashlangan ballon 
sinmasa, shu balandlik pastki nuqta deb qabul qilinadi. Eng yuqorigi nuqta deb hamma ballonlar 
singan balandlikka aytiladi. 
Ballon bosimini o‘lchash. 
Xona haroratida 1 soat qo‘yib qo‘yilgach, ballon ichidagi bosim 2,5 mm 
aniqlikda o‘lchanadi. Bunday tekshirish propellent sifatida siqilgan gaz ishlatilgan aero- zollarda 
o‘tkaziladi. 
Balonning zich berkitilganligini tekshirish. 
Qalpoqchasiz yoki purkagichsiz ballon 40—45°C 
haroratli suv hammomiga tushiriladi. Shisha ballonlar uchun vaqt 15—30 daqiqani, metall ballonlar 
uchun 10—20 daqiqani tashkil etadi. Ballon ustini kamida 1 sm qalinlikdagi suv qavati qoplab 
turishi kerak. Bunda gaz chiqmasligi lozim. 
Bir doza tarkibidagi ta’sir etuvchi modda miqdorini aniqlash.
 
Xona haroratida ballon purkagichini 5 marta bosib, 5 dozasi chiqarib yuboriladi va ballon purkagichi 
bilan 0,01 g aniqlikda tortiladi. So‘ngra har 10-15 soniyada 5 dan 20 martagacha bosib, ballon 
qaytadan tortiladi. Bir dozaning o‘rtacha miqdori quyidagicha topiladi:
Qadoqlash. 
Himoya qatlam 
bilan qoplangan metall va shisha ballonlarda chiqariladi. Ballonlar dozalarga bo
£
lingan yoki uzluksiz 
ishlaydigan klapanlar bilan ta’minlangan boiadi 
18- maruza: Boshqa turdagi dori vositalarini sifatini baholash, qadoqlash va o‘rash. 
Gomeopatik dori vositalari 
Reja: 
Kirish 
1.Gomеopatiya haqida tushuncha va uning qisqacha rivojlanish tarixi, hozirgi holati.
2.Xantal qog’ozi, uning sifati 
3.Lеykoplastrlar va ularni sifati 
Xulosalar
Kukunlar mikroskop yoki lupa ostida (kunduzgi yoruglikda) ko‘riladi. Dori moddasi 
sutqandida tekis tarqalgan bolishi kerak. Rangli, kuchli hidli va mazali byuretkalar bo’lsa, 
ularning rangi, mazasi va hidi tekshiriladi. 

---

99 
Kukunlardan tayyorlangan eritmalarning qayta kristallanishi tekshiriladi. 
Buning uchun to‘yingan eritma tayyorlanadi va aniq o’lchangan modda o’lchov kolbasiga 
solinadi hamda ustiga kerakli hajmda suv solib, og‘zi yopiladi va suvli hammomda eritiladi. Iliq 
holatda 10— 15 daqiqa qoldiriladi va asta-sekin (havoda) sovitiladi. 
A)
izomor kristall bilan tezda kristallanadigan moddalarning to‘yingan eritmalari bilan 
quyidagicha ish olib boriladi. Tayyorlangan eritmadan bir necha tomchi brom oynachasiga 
tomiziladi. So‘ngra oldin qizdirilgan keyin sovitilgan platina shpatelda kukun olinadi va 
tomizilgan tomchilarning biriga qo‘shiladi. Bunda agar kukunda izomorf kristall boMsa, 
tomchining tiniqligi yo‘qoladi va kristallar hosil bo‘ladi, kristal tomchining ustini qoplaydi. 
Masalan, CH
3
COONa, segnet tuzi. 
B)
izomorf kristall bilan qo‘shilganda kristall kristallashadi, lekin o‘zi esa kristallanmagan 
moddalarning to‘yingan eritmalari quyidagicha tekshiriladi. Pipetka yordamida bir necha ml 
to‘yingan eritmadan olib, ehtiyojlik bilan chetlariga tekkizmasdan kichkina probirkaga solib, og‘zi 
rezina probka bilan yopiladi. So‘ngra platina shpatel yordamida tekshiruvchi qo‘shiladi, probirka 
yopiladi va qiyshatirilgan holatda bir necha soatga qoldiriladi. Agar namunada mikroskopik kichik 
izomorf kristallar bo‘lsa, bir necha soatdan keyin probirkaning pastki qismida katta kristallarni yoki 
turli kattalikdagi druzlami ko‘rish mumkin. 
Masalan: Na
2
B
4
0
7
, CuS0
4
. 
Metalli va ko‘mirli kukunlar zarrachalarining kattaligi mikoskop ostida quyidagicha tekshiriladi. 
Buyum oynachasiga (rangsiz, tekislangan va gazlarning pu- fakcha, saqlanmagan) 0,02—0,03 g 
kukun solinadi, ustiga 1—2 tomchi H
2
0 qo‘shiladi va asta-sekin isitilib, sut shakari eritiladi. So‘ngra 
past olovda yog‘simon qoldiq qolgungacha bug‘latiladi va mikroskop ostida 200 marta 
kattalashtirilgan holda ko‘rilad, shilliq bo‘lmagan metall zarrachalarining kattaligi okulyar 
mikrometrda ko‘riladi. 
Mikrotekshirishning 2-usulida 0,02 — 0,03 g buyum oynachasida kanada balzami bilan 
yaxshilab aralashtiriladi. So‘ngra isitib, havo pufakchalari yo‘qotiladi (isitib) va oynacha bilan 
yopib, yuqoridagidek tekshiriladi. 
Inyeksion dori shakllari (inyeksiya uchun eritmalar, suspenziya, emulgatorlar) albatta quyidagi 
ko‘rsatkichlar bo‘yicha me’yoriy hujjatda keltirilgan «Inyeksiya uchun dori shakllari» va xususiy 
maqolalarda keltirilgan talablarga binoan tahlil qilinadi: tashqi ko‘rinishi (tavsiflanishi); 
sterilizatsiya va quyish shartlari; chinligi; tiniqligi; rangliligi; kislotaliligi yoki ishqoriyligi, pH i 
mexanik aralashmalar; zichligi; quyushqoqligi; yot moddalar; osmolyarligi; to‘ldirilish hajmi 
(ampula, flakon va b.); pirogenligi yoki bakterial endototsinlar (LALtest); toksikligi (zaharliligi); 
sterilligi; zarrachalar kattaligi (suspenziyalar uchun); miqdoriy tahlil. 
Inyeksiya uchun ishlatiladigan quruq dori shakllari quyidagi ko‘rsatkichlar bo‘yicha tahlil 
qilinadi: tashqi ko‘rinishi (tavsiflanishi), chinligi o'rtacha og‘irligi va og‘irligi bo‘yicha bir xilligi; 
tiniqligi; ranglilik; kislotalik yoki ishqoriyligi, pH i mexanik aralashmalar yot moddalar; lar (LAL 
test); toksikligi (zaharliligi) — xloridlar, sulfatlar va b.; quritkichdagi massaning yo‘qotishi yoki suv 
(K.Fisher usulida aniqlanadi); idishdagi dori modda og‘irligi (ampula, flakon va b.); sulfat kuli va 
og‘ir metallar sterilligi; dozalarning bir xilligi; miqdoriy tahlil. 
Parenteral dori moddalaming rangi DF XI nashrida keltirilgan «Suyuqliklarning rangini 
aniqlash» maqolasi bo‘yicha ranglilik etalonlari bilan yoki xususiy maqolada keltirilgan 
ko‘rsatmalar bo‘yicha aniqlanadi. 
Inyeksion eritmalarning idishlardagi hajmi nominal hajmdan ko‘p bo‘lishi kerak. Hajmi 50 ml 
gacha bo‘lgan idishlarga to‘ldirilgan eritmasi kalibrlangan shprits yordamida 50 ml va undan ko‘p 
bo‘lganida — kalibrlangan silindrlarda harorat 20±2°C da aniqlanadi. 
Eritmalar hajmi nominal hajmdan kam bo‘lmasligi kerak. Parenteral dori vositalari umumiy yoki 
xususiy maqolalarda keltirilgan usullarda sterilizatsiya qilinadi. 

---

100 
Shuningdek, bunday dori vositalari mexanik aralashmalarga tekshiruvdan o‘tishi kerak. 
Quruq parenteral dori vositalarining o‘rtacha og‘irligi tekshiriladi. Bunda 20 ta ochilgan idish 
0,001 g aniqlikda alohida- alohida og‘irliklari o‘lchanadi, idish ichidagi dori moddasi suv yoki 
maqolada keltirilgan erituvchi yordamida yuviladi, 100—105°C haroratda 1 soat davomida 
quritiladi. Idish va boshqa vositalarining og‘irligi yana oichanadi. 
So‘ngra 20 ta idishning o‘rtacha og‘irligi va har bir idishdagi dori moddasining og‘irligi 
hisoblanadi. 
0‘rtacha og‘irlikdan farq har bir idishdagi og‘irlik jadvalda keltirilgan chetlanishlarga mos 
kelishi va bu chetlanishlar ±15% dan oshmasligi kerak. 
Agar 2 ta idishdagi modda og‘irligidagi chetlanish jadvaldagiga mos kelmasa, lekin ±15% dan 
oshmasa, unda tekshiruvlar yana 40 ta idishda olib boriladi. 
Bunda topilgan chetlanishlardan bittasi ham jadvaldagidan katta bo‘lmasligi kerak. 
20 ta idishdagi moddaning o‘rtacha og’irlikdagi chetlanishi xususiy maqolada keltirilgan 
nominal miqdorga nisbatan ±5% gacha bo’lishi kerak. 0,05 g va undan kam og’irlikda dori 
moddasini saqlaydigan inyeksiya uchun quruq steril dori vositalari va sus- penziyalarda dozalar bir 
xilligi tekshiriladi. 
Tekshirishlar 10 ta idishda alohida-alohida xususiy maqoladagi miqdoriy tahlildagi usullar 
yordamida olib boriladi. Idishlardagi dori modda miqdori nominaldan ±15% gacha chetlanishi 
mumkin. Agar har bir idishdan chetlanish ±15% oshib ketsa-yu, lekin ±25% gacha bo‘lsa, unda 
tekshiruvlar qo‘shimcha yana 20 ta idishda olib boriladi. 
Bunda har bir idishdagi modda miqdordagi chetlanish ±15% dan oshmasligi kerak. 
Suspenziyalar uchun qatlamlar ajralishi tekshiriladi. Bunda agar xususiy maqolalarda boshqa 
yo‘riqlar ko‘rsatilmagan bo‘lsa, suspenziyalar chayqatib boMgandan so‘ng qatlamlarning ajralish 
vaqti 5 daqiqadan kam bo’lmasligi kerak. Suspenziyalar 0840 sonli ignadan shpritsga osongina 
oMishi kerak.