Dori vositalari tahlilida fotometrik usulini qo’llash reja

Xromafor guruxi	formulasi	Modda	Erituvchi	^max,^nm

karbonil	>S=O	atseton	spirt	270,0	15,8
karbonil	>S=O	atsetaldegat	spirt	293,4	11,8
karboksil	-SOON	Sirka kis-si	Toza suv	204,0	60,0
etilen	-S=S-	Etilen	Toza suv	193,0	10.10^3
azometin	>S=N-	atsetoksim	Toza suv	190,0	5.10^3
nitroza	- N=O	Nitrozo-butan	efir	665,0	20
nitrit	-O- N=O	Oktilnitrit	geksan	230,0	2,2.10^3
benzol	S6N6	oktilnitrit	geksan	255,0	230
nitrat	-O-NO2	etilnitrat	dioksan	270,0	12

Yuqorida keltirilgan jadvaldagi ma‘lumotlar modda molekulasidagi guruxlar yordmida ma‘lum aniqlikdagi spektral nur yutish xususiyati tadiqlab olishga yordam beradi. Ayrim xolatlarda bunday xromoform guruxi bilan bir qatorda uning tasrkibida bo’lgan aktiv atomlar ishtirokida o’zi xech qanday nur yutish xususiyatiga ega bo’lmagan, lekin xromoform guruxi ishtirokidagi rang hosil bo’lishi va nurning intensivligini oshirishda xizmat qiladi.

SN₃

Bunday guruxlarga (-NN₂; N ; -ON; -O-SN₃)

SN₃

Nur yutishni xarakterlovchi asosiy qiymatlari

Agar modda eritmasi J_o intensivlikda yorug’lik (nur to’plami) o’tkazilsa, nur eritma qatlamidan o’tgandan keyin uning intensivligi J_t gacha kamayadi. Bularning nisbati yorug’lik

J_o

T -------

J_t

o’tkazishning (yutishni) xarakterlaydi. Yorug’lik o’tkazish qiymati (T) O dan 1 gacha o’zgarishi mumkin. Ba‘zi xollarda bu qiymat protsentlarda ifodalanadi. Agar T qiymat kattaligini 1 sm qatlam qalingiga tavsiya etilsa, bu qiymatni nur yutish koeffitsenti deyiladi. Moddalarning nur yutish qiymatini optik zichlik D bilan ifodalash mumkin.

J_o D = - lgT D= lg -------

J_t

D qiymatlari turli musbat qiymat bo’lib, O dan  gacha bo’lishi mumkin. Lekin zamonaviy asboblar optik zichlik qiymatini 2 gacha aniqlash imkonini beradi.

Rangli eritma konsentratsiyasi juda ham yuqori bo’lishi maqsadga muvofiq emas.

Ba‘zi bir kimyoviy reaksiyalarsiz, rangsiz eritmalarning yuqori konsentratsiyasi nur yutish qiymatlariga ta‘sir ko’rsatishi mumkin.

Ber qonuni flyuoressensiya hosil qiluvchi moddalar va suspenziya hosil qiluvchi moddalar uchun rioya qilmaydi.

Agarda suyultirilgan eritmalar kimyoviy muvozanatli kuchli siljitsa, u xolda nur yutish qonuniga qisman bo’ysunmaslik kuzatiladi.

Optik zichlik additivlik qonuni

Ikkita bir xil qalinlikdagi kyuvetada turli modda eritmalari bor deb faraz qilamiz.

E₁ va S₁ ham da E₂ va S₂ bo’lsin. Xuddi shu qalinlikdagi kyuvetaga, shu ikki moddaning ma‘lum konsentratsiyasidagi S₁ + S₂ eritmas bo’lsin.

Agar 1 chi, 2 si va 3 chi kyuvetadagi eritmalardan monoxromatik nur o’tkazilsa, u xolda 3 chi kyuvetadagi eritmaning optik zichligi birinchi va ikkinchi kyuvetadagi eritmaning optik zichlik yig’indisiga teng bo’ladi.

D₃ = D₁ + D₂=1 (E₁C₁ + E₂C₂)

Bir moddaning boshqa modda ishtirokida aniqlash imkonini beradi, bu xususiyat katta ahamiyatga ega.

Optik zichlikni additivlik qonuni

Tekshiriladigan eritmada bir nechta yutadigan modda bo’lsa, ularning optik ko’rsatkichining yig’indisi eritmaning umumiy optik ko’rsatkichiga teng bo’lishini tasvirlaydi. Agarda eritmada M, N, R va Q moddalar bo’lsaya, ularning har birining optik ko’rsatkichi mos ravishda

A_M = _m . S_m . lm; A_N = _N.S_N . l_N; A_r= _r . S_r. l_r; A_Q = _Q . S_Q . l_Q bo’ladi.