Dori turlari texnologiyasi kafedrasi farmatsevtik texnologiya

Fitosterin asoslari
Fitosterin suvda erimaydigan ok yoki sargish kristallik kukun bo’lib, ular b-sitosterin, lignotserin spirti, lignotserin kislotasi, noorganiq moddalar, suv va tuyinmagan sterinlardan iborat. Buni ninabargli daraxtning yog’ochlangan qismidan 1938 yil F.G.Solodskiy tomonidan ishlab chiqarilgan usul buyicha olinadi. Fitosterinning asosiy xossalaridan biri uning suv shimish xususiyatidir. U o’ziga nisbatan 12 marta ko’p hajmdagi suvni oson shimib mustaxkam ushlab turadi. Agar kolbaga 92 ml suv quyib, uning yuzasiga aralashtirmasdan 8 g fitosterin sepilsa va uni 80⁰S gacha suv hammomida qizdirilsa, 1 minut ichida bir jinsli kaymoksimon massani hosil kilish uchun bir necha marta chayqatishning o’zi kifoya. Hosil bo’lgan massa bir necha xafta davomida turg’un bo’ladi. Fitosterin asoslari saqlanish davomida kurib qoladi. Lekin qoldiqni suv bilan aralashtirilganda yana o’z holiga qaytadi. Bu qaytar jarayon quruq kukunsimon surtma konsentratlar tayyorlashga imkon yaratadi. Fitosteron asoslari xatto uta sezgir terida ham yaxshi qabul qilinadi. Ularning tarkibiga har xil dorivor moddalarni kiritish mumkin.
Polietilenglikol asoslari
Polietilenglikol (PEG) asoslari qattiq hamda suyuq PEGlarning kotishmalaridan tayyorlanadi. PEG yoki polietilenoksidlar (PEO) sintetik moddalar bo’lib, etilenglikol yoki etilenoksidni suv va kaliy ishqori ishtirokida polimerlanishidan olinadi.
Suvda eruvchi asoslar qatorida taxminan 40-yillarda PEG yuqori urinni egalladi. Bu quyidagi xususiyatlari bilan tushuntiriladi:
1. Molekulyar massasi xatto 1000000 gacha bo’lgan polimer gomologlari ham suvda yaxshi eriydi.
2. Gidrofil va gidrofob dori moddalarini eritishi.
3. Parafin va glitseridlar bilan aralashib turg’un ikki xil tipdagi psevdoemulsiyalar hosil kilishi.
4. Spirtda erishi va suvli eritmalarda dissotsiatsiyaga uchramasligi, elektrolitlar ta’sirida o’zgarmasligi.
5. Teriga yaxshi surkalishi va bir tekisda yoyilishi.
6. Molekulasi tarkibida birlamchi gidroksil guruhlar bo’lishi tufayli kuchsiz bakteriotsid ta’siriga ega ekanligi.
7. Osmotik aktivligi, bu hollarda PEG surtmalar yuvuvchi va tozalovchi vosita sifatida ta’sir qiladi.
PEG deyarli barcha davlatlar farmakopeyasidan, shuningdek X DF dan urin olgan.