Regulyar chiziq.Oddiy va maxsus nuqtalar.
Aytaylik egri chiziq berilgan bo`lsin.
Ta‘rif. Agar chiziqning barcha nuqtalarni shunday qisqa atrofi mavjud bo`lib, uning shu atrofga tegishli qismini f1, f2, f3 regulyar funktsiyalar orqali parametrlash mumkin bo`lsa, yani egri chiziqni x=f1(t), y=f2(t), z=f3(t) ko`rinishdagi parametrik tenglamalar orqali berish mumkin bo`lsa, ni regulyar (k marta differentsialanuvchi) chiziq deyiladi.
Bu yerda f1, f2, f3 лар f12+ f22+f320 shartni qanoatlantiruvchi regulyar funktsiyalardir. k=1 bo`lgandа ni silliq chiziq deb ataladi. Yukoridagi Ta‘rifdan shu narsani anglash mumkinki, ning regulyarlik shartidan egri chiziq yoyining silliqligi kelib chiqadi.
Egri chiziq yoyining regulyarlik shartini sodda qilib quyidagicha ifodalash mumkin, yani f1, f2, f3 funktsiyalar 1) bir qiymatli; 2) uzluksiz; 3)tegishli tartibli uzluksiz xosilalarga ega bo`lishi bilan ifodalanadi.
Ayrim chiziqlarni koordinata o`qlarini qulay tanlash yo`li bilan x=t, y=(t), z=(t) ёки y=(x), z=(x) ko`rinishdagi parametrik tenglamalar bilan berish mumkin bo`ladi. Bu fikrdan tabiiy ravishda quyidagi savol kelib chiqadi: qachon egri chiziqni yetarlicha kichik soxada bo`lsa, xam bunday parametrlash mumkin bo`ladi? Bu savolga quyidagi isbotsiz keltirilgan teoremamiz javob beradi.
TEOREMA. Aytaylik regulyar egri chiziq bo`lib, x=f1(t), y=f2(t), z=f3(t) uning (x0,y0,z0) nuqta atrofidagi regulyar parametrlangan tenglamalari bo`lsin. U xolda t=t0 qiymatda f'1(t)0 bo`lsa, (x0,y0,z0) nuqtaning yetarlicha kichik atrofida egri chiziqni y=(x), z=(x) ko`rinishdagi parametrik tenglamalar orqali berish mumkin, bu yerda (х), (х) lar х ning regulyar funktsiyalaridir.
Endi oddiy va maxsus nuqtalar tushunchasini kiritamiz. egri chiziq va uning biror Р nuqtasi berilgan bo`lsin.
Ta‘rif. Р nuqtaning yetarlicha kichik atrofida egri chiziqni sillik parametrlash mumkin bo`lsa, yani chiziqni x=f1(t), y=f2(t), z=f3(t) ko`rinishdagi parametrik tenglamalar orqali berilib f1, f2, f3 funktsiyalar f12+f22+f320 shartni qanoatlantiruvchi regulyar funktsiyalar bo`lsa, Р nuqtani chiziqning oddiy nuqtasi deyiladi.
Ta‘rif. Agar chiziqni Р nuqtasining yetarlicha kichik atrofida sillik parametrlash mumkin bo`lmasa, Р nuqtani chiziqning maxsus nuqtasi deyiladi.
1-shakldagi М nuqta oddiy N nuqta esa maxsusdir.
Dopusk kursida chiziqlar va sirtlarni ularning oddiy nuqtalarida urganiladiganligi sababli biz bu yerda maxsus nuqtalar ularning turlari haqidagi mulohazalarga to`htalmaymiz. Bu masala matematik analiz kursida atroflicha o`rganiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |