Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

29-rasnu Katta qora q o ‘n g ‘iz (Tenebrio molitor L)
89

---

qisqa vaqt ichida 280 -58 0 tagacha tuxum q o ‘yadi v a undan tez orada 
k o ‘krak oyoqlari yaxshi rivojlangan oq tusli lichinkalari chiqadi. 
Lichinkalik davri uzoq davom (yilning asosiy qismi)etadi va bu 
davrda 2mm dan 2 5 -3 0 m m gacha kattalashadi. Rangi ham mos holda 
avval yorqin sariq, so ‘ngra to ‘q sariq tusga o ‘tadi.
Lichinkalari o ‘zining rivojlanishi davrida 15 m artagacha p o ‘st 
tashlaydi va unni ifloslantirib yuboradi. Shuni alohida ta'kidlash 
lozimki lichinkalar unda bem alol harakatlana oladi.
Un, yorm a va omuxta-yem m ahsulotlaridayuqoridagilardan tash- 
qari m azkur hasharotlarga tuzilishi va faoliyati jihatidan o ‘xshash 
b o ‘lgan shoxli qora q o ‘ng‘iz (G natoserus sornutus F) m o ‘ylovdor 
xrum ak (Tribolium sastaneum H erbst) kabi yana bir qancha q o ‘n g ‘iz 
turlari uchrab turadi.
30-rasnu M ug‘ombirlar (Rtinidae)
Bu oilaga kiruvchi hasharotlardan don zaxirasida m ug‘ombir 
o ‘gri (Rtinus tur L) eng k o ‘p uchraydi. B u hasharotlarning bunday 
atalishiga sabab, ular yopiq inshootlarda tungi hayot faoliyatiga ega, 
shuningdek, qachonki ularni bezovta qilinganda (don va boshqa 
m ahsulotlar aralashtirilganda) oyoqlarini ostiga y ig ‘ishtirib olib, 
o ‘lib qolgan singari harakatsiz bo‘lib oladi.
90

---

31-rasm. M ug‘ombir o ‘g ‘ri
M ug‘om bir o ‘g ‘rining q o ‘n g ‘izi va lichinkalari zaharli hisob­
lanadi. D on va don m ahsulotlaridan tashqari k o ‘pgina un mah- 
sulotlarida (quritilgan non, galet, pechene, m akaron va b) pi- 
chanda, quritilgan dorivor giyohlarda, teri m ahsulotlarida, junda 
va boshqalarda rivojlanadi. Lichinkalari qog‘ozni ham kem irib 
tashlaydi.
H asharotning u rg ‘ochisi v a erkagi tanasining shakli, rangi, 
m o ‘ylovlarining joylashishi b ilan bir-biridan k eskin farq qiladi. 
Erkagining tanasi nisbatan uzun (qorin qism i) b o ‘lib, 
2,8-A ,
3mm
91

---

keladi. U rg ‘ochisi esa sharsim on k o ‘rinishda b o iib , tanasining 
ustki qism ida to ‘rtta yorqin d o g ia ri bor. B u d o g ‘lar erkagida 
bo ‘lm aydi.
Lichinkalari g ‘um bakka aylanishda pillaga (belangan) o ‘raladi. 
B ir avlodning to ‘la rivojlanishi uchun 3 -4 oy kerak b o ia d i.
B ir yilda bir-ikki, yaxshi sharoitda to ‘rt m artagacha avlod beradi.
H asharot asosan shimoliy m intaqalarda uchraydi. K anada va 
A ngliya m am lakatlarida keng tarqalgan.