Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

24-rasm. Ombor uzun tumshug“i (Sitorhilusgranarius L)
Dunyoning ham m a joyida tarqalgan tanasining uzunligi 
tum shug“ i bilan birga 3-6 m m b o ‘ladi. K o ‘pincha uning lichinkasi 
v a g ‘um bagi rivojlangan donning kattaligiga k o ‘ra turlicha b o iish i 
m um kin. Tuxum dan chiqqan yosh q o ‘n g ‘izcha yorqin jigarrang 
tusda b o ‘ladi. Om bor uzun tum shug“ i o ‘ziga xos shu bilan bir 
qatorda donning buzilishiga olib keluvchi holatda tuxum q o ‘yadi.
85

---

25-rasm. Ombor uzun tumshug“i
B itta urg‘ochi hasharot 50 dan 300 gacha kulrang tusli oval 
shaklda tuxum qo‘yadi. Tuxumning uzunligi 0,6-0,7mm eni 0-3mm 
b o ia d i. U rg‘ochi uzuntum shuq b u g ‘doy, arpa, javdar donlariga 
bittadan, yirik donlarga (m asalan m akkajo‘xori) 2 -3 tadan tuxum
q o ‘yadi va ustini tez qotib qoluvchi suyuqlik bilan berkitib ketadi. 
Tuxum dan chiqqan lichinka m ana shu donning endosperm i bilan 
oziqlanadi va shu em ing o ‘zida g ‘um bakka aylanadi. G ‘um bak 
bosqichi tugagandan so ‘ng undan yosh q o ‘n g iz c h a chiqadi va shu 
donning 3 -4 kunda endosperm ning qolgan qismlarini ham yeb 
tugatadi. N atijada donning faqat p o ‘sti qoladi. S o‘n g ra p o ‘stini yorib 
q o ‘n g ‘iz tashqariga chiqib ketadi. Qulay sharoitda 25°-27°C harorat 
14% namlikda. Tuxum q o ‘yilgandan yosh q o ‘n g ‘izcha chiqqanda 
2 8 -3 0 kun kerak bo i a d i . B u qo ‘ng ‘ izlar urug ‘ likdan qochadi va havo 
oqim ini к о ‘tar a olmaydi. Ularga nisbatan issiq joylarga to ‘planib 
oladilar. Om bor uzuntum shug‘i odatda b u g ‘doy, arpa, sholi javdar 
donida rivojlanadi.
86

---

Suli, m akkajo‘xori, tariq va grechixada kam uchraydi j o ‘xori 
jnoyli ekin donlari, dukkakli donlarda uraum an uchramaydi. Uzun- 
tUmshuqlar asosan donning ichki qism ida rivojlanganligi uchun 
ularga qarshi kurash qiyin hisoblanadi.