Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

6- jadval
Don massasining tabiiy qiyalik burchagi
0 ‘simlik
Tabiiy qiyalik 
burchagi grad
0 ‘simlik
Tabiiy qiyalik 
burchagi grad
-dan
-gacha
-da
-gacha
Tariq
20
27
Arpa
28
45
N o'xat
24
31
M akkajo‘xori
30
40
Soya
25
32
Kungaboqar
31
45
Vika
28
33
Kanakunjut
34
46
Oziq.dukkak
29
35
Sholi
27
48
Yasmiq
25
32
Suli
31
54
Zig‘ir
27
34
Ajriqbosh
29
45
Javdar
23
38
Espartset (bargak)
39
57
Bug'doy
23
38
41

---

7-jadval
Donning turi va namlikka bogTiq holda don uyumi tabiiy qiyalik
burchagini о ‘zgarishi
0 ‘simlik
turi
Don
namligi,
%
Tabiiy qiyalik 
burchagi, 
grad.
O 'sim lik
turi
Don
namligi, %
Tabiiy qiyalik 
burchagi, grad.
B ug'doy
15,3.22,1.
30,0.35,0
Suli
14,6
32,0
35,0
38,0
20,7
41,0
Javdar
11,1
23,0
Burilukkak
12,7
30,5
17,8
34,0
(luupin)
21,2
30,5
Arpa
11,9
17,8
28,0
32,0
N o‘xat
13.0
35.0
27,0
31,5
N am lik k o ‘pgina donlarning sochiluvchanligiga kuchli ta ’sir 
etadi. N am lik ta ’sirida donning ishqalanish burchagi ham da koef-
fitsiyenti ham o ‘zgaradi.
8-jadval.
Turli namlikda donlarning ishqalanish burchagi va
koeffitsienti
0 ‘simlik
turi
Don
namligi,
%
Ishqalanish burchagi, grad.
Ishqalanish koeffitsienti
Ro‘lat
yuzada
Randa-
langan
laxtada
Trans-
portyor
tasmasida
Roiat
yuzada
Randa-
langan
taxtada
Trans-
portyor
tasmasida
Bug'doy
13-35
17-35
19-38
25-40
0,306-
0,700
0,344-
0,781
0,445-
0,839
No’xat
15-35
4-22
5-23
6-27
0,070-
0,404
0,087-
0,425
0.105-
0,510
Bahori
vika
(xashaki
no‘xat)
11-35
6-27
6-29
10-36
0,105-
0,510
0,105-
0,554
0.176-
0,726
Soua
13,4-35
6-26
8-27
6-33
0,105-
0,488
0,140-
0,510
0,105-
0,650
Ozuqaviy
dukkaklar
13-35
5-23
6-26
8-31
0,087-
0,425
0,105-
0,488
0,140-
0,600
42

---

O ‘z-o‘zidan saralanish. 
M a ’lumki saqlashga qabul qilingan 
,
don massasi hech qachon bir turda b o ‘lmaydi. U lam ing tarkibida 
turli o g ‘ir va yengil aralashm alar mavjud b o ‘ladi, shuningdek 
donlar bir xilda etilm agan va 1000 donasining vazni hech qachon 
bir xil b o ‘lmaydi. Bu esa donni qabul qilishda, y a ’ni om bor yoki 
elevatorlarga joylashtirishdagi to ‘kilish jarayonida don o g ‘irligi 
va tarkibidagi turli aralashm alar miqdori ham da turiga qarab, o ‘z- 
o ‘zidan saralanib qolishiga olib keladi. Don massasini tashishda, 
joylashtirishda va transportyor lentalaridagi harakatidan turli 
tebranm a ta ’sirlar natijasida yengil aralashmalar, gulqobiqli u ru g ‘- 
lar, 
puch donlar saralanib don uyumining yuqorisiga to ‘planib 
qoladi. O g‘ir aralashmalar, yirik va to ‘liq pishgan o g ‘ir donlar (1000 
donasining vazni b o ‘yicha) uyum ning pastki qism iga joylashib 
qoladi.
Donlarning o 'z-o 'zid a n saralanishi ko'pincha ulam i silos eleva­
torlarga joylashda kuzatiladi.
9-jadval
Don massasini silosga joylashtirishda о ‘z-o ‘zidan
saralanishi.
Chiqa­
rish
№
Hajm
og'irligi
g\l
Begona o ‘t 
urug‘ lari 
%
Chiqindi
organik
fraksiua-lar
%
Yengil 
aralash­
malar %
Ezilgan 
donlar %
Ruch
donlar
%
1
704,0
0,32
0,14
0,55
1,84
0,09
2
706,5
0,34
0,04
0,51
1,90
0,13
3
708,5
0,21
0,04
0,36
1,57
0,11
4
705,0
0,21
0,04
0,35
1,99
0,10
5
677,5
1,01
0,65
2,14
2,20
0,47
0 ‘z-o ‘zidan saralanish oqibatida don uyum ining silos devorlariga 
yondoshgan qism ida k o ‘plab puch, yengil, ezilgan donlar, chang,
43

---

begona aralashm alar va boshqalar to ‘planadi. Albatta, bunday 
yerlardagi don uyumining hajm og ‘irligi past b o ia d i. M isol uchun, 
donining hajm o g irlig i silosning markaziy qism ida joylashgan 
uyum larning lg/L 550—660kg, periferiyada (silos devorlarida) esa 
400-440kg ni tashkil etgan.
D on uyum ini silos elevatorlarga yuklashdagi o ‘z-o ‘zidan 
saralanishni sxem atik tarzda rasm da aks ettirilgandek ifodalash 
mumkin. Bu ayniqsa, donni o ‘z oqim i bilan b o ‘shatish uslubiga 
asoslangan om borxonalar uchun maqbuldir.