Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

24-rasm. Ombor uzun tumshug“i (Sitorhilusgranarius L) 
Dunyoning hamma joyida tarqalgan tanasining uzimligi tumshug“i 
bilan birga 3-6mm bo‘ladi. Ko‘pincha uning lichinkasi va g‘umbagi 
rivojlangan donning kattaligiga ko‘ra turlicha bo"lishi mumkin. 
Tuxumdan chiqqan yosh qo'ng'izcha yorqin jigarrang tusda boTadi. 
Ombor uzun tumshug“i o‘ziga xos shu bilan bir qatorda donning 
buzilishiga olib keluvchi holatda tuxum qo‘yadi. 
85

---

25-rasm. Ombor uzun tumshug“i 
Bitta urg‘ochi hasharot 50 dan 300 gacha kulrang tusli oval shaklda 
tuxum qo‘yadi. Tuxumning uzunligi 0,6-0,7mm eni 0-3mm bo‘ladi. 
Urg‘ochi uzuntumshuq bug‘doy, arpa, javdar donlariga bittadan, yirik 
donlarga (masalan makkajo‘xori) 2-3 tadan tuxum qo‘yadi va ustini tez 
qotib qoluvchi suyuqlik bilan berkitib ketadi. Tuxumdan chiqqan lichinka 
mana shu donning endospermi bilan oziqlanadi va shu erning o‘zida 
g‘umbakka aylanadi. G‘umbak bosqichi tugagandan so‘ng undan yosh 
qo‘ng‘izcha chiqadi va shu donning 3-4 kunda endospermning qolgan 
qismlarini ham yeb tugatadi. Natijada donning faqat po‘sti qoladi. 
So‘ngra po‘stini yorib qo‘ng‘iz tashqariga chiqib ketadi. Qulay sharoitda 
25°-27°C harorat 14% namlikda. Tuxum qo‘yilgandan yosh qo‘ng‘izcha 
chiqqanda 28-30 kun kerak bo‘ladi. Bu qo‘ng‘izlar urug‘likdan qochadi 
va havo oqimini ko‘tara olmaydi. Ularga nisbatan issiq joylarga to
k
planib 
oladilar. Ombor uzuntumshug‘i odatda bug‘doy, arpa, sholi javdar donida 
rivojlanadi. 
86 

---

Suli, makkajo‘xori, tariq va grechixada kam uchraydi jo‘xori moyli 
ekin donlari, dukkakli donlarda umuman uchramaydi. Uzun - tumshuqlar 
asosan donning ichki qismida rivojlanganligi uchun ularga qarshi kurash 
qiyin hisoblanadi.