Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

Zararkunandalarga qarshi kurash choralarining mohiyati va umumiy 
tasnifi. 
Don mahsulotlarini hasharotlar olami vakillari, kanalar, 
kemiruvchilar va qushlar kabi turli zararkunandalar tomoni dan nobud 
etilishi yoki zararlanishidan saqlash don mahsulotlari ishlab cbiqaruvchi 
barcha tarmoqlardagi eng muhim xo‘jalik tadbir hisoblanadi. 
Butadbirlarni o‘tkazish uchun respublikamizda har yili katta miqdorda 
mehnat, turli materiallar va moddiy xarajatlar sarf etiladi. Shuning uchun 
dunyoning ko‘pgina mamlakatlarida, shu jumladan respublikamizda ham 
zararkunandalarga 
qarshi 
kurash 
usullarini 
takominlashtirish 
va 
tannarxini pasaytirish bo‘yicha sistematik tadbirlar olib boriladi. 
Zararkunandalarga qarshi kurash va profilaktik chora-
tadbirlar
 
Don mahsulotlarini zararkunandalardan saqlashga qaratilgan barcha 
chora-tadbirlarni ikkita katta guruhga bo‘lish mumkin:
103 

---

Oldini oluvchi 
(profilaktik), ya’ni don mahsulotlarini yoki atrof- muhit 
obyektlarining zararkunandalar bilan zararlanib qolishidan himoya 
qilishga qaratilgan tadbirlar. 
Qiruvchi, 
u yoki bu obyektda zararkunandalar aniqlangan hollarda 
qo'ilaniladigan chora-tadbirlardir. 
Don qabul qiluvchi korxonalar, elevator, un yorma va omuxta - yem 
zavodlarida quyidagi obyektlar zararkunandalar bilan zarar- lanishi 
mumkin: 
-
don va undan qayta ishlab olingan mahsulotlar, shu jumladan 
omuxta-yem ham; 
-
ishlab chiqaruvchi inshoatlar (omborxonalar, elevator va un 
zavodlari korpusi) va ularda joylashgan uskunalar; 
-
korxona territoriyasi; 
-
korxona ichida don va don mahsulotlarini tashish va joylashda 
(transportyorlar, avtomobillar, platformalli motovozlar va h.k.) hamda 
temir yoi suv va shosselarda tashishda qo'ilaniladigan (vagon, avtomobil, 
kema va h.k.) transport vositalari; 
-
idishlar (qop, brezent va h.k.); 
-
don uyumini tozalashda ajratiladigan hamda donni un va yorma 
mahsulotlari ishlab chiqarishda hosil boiadigan chiqindilar;
-
labortoriya inshoati, uskunalari va jihozlari. 
Odatda obyektlami zararlanishini boshlanish sababi qabul qilinayotgan 
don partiyasida boiishi, tekshirish chog'ida zarar- langanligini aniqlash 
yoki 
aniqlamasligi, 
ikkinchi 
sababi 
qushlar 
qanotlarda 
yoki 
kemiruvchilami terilari orqali olib kelish ehtimoli inkor etilmagan.
Zararkunandalarga qarshi kurash chora-tadbirlarini hozirgi kunda 
qo‘llanilayotgan barcha dezinfeksiya turlarini ikkita yirik guruhga ajratish 
mumkin: 1 .Fizik-mexanik, 2. Kimyoviy. 
Fizik-mexanik dezinfeksiyalash usullari. 
Bu guruhga mansub usullariga obyektni mexanik tozalash, termik 
ishlov berish turli nurlami qoilash kirad i. 
Mexanik tozalash omborxona, don quritgich un, yorma omux ta-yem 
zavodlari, idishlar va tashuvchi vositalarni kimyoviy de - 
104

---

zinfeksiyalashdan 
avval 
o‘tkazilishi 
lozim 
boigan 
yordamchi 
zararsizlantiruvchi vosita sifatida qoilaniladi. Don uyumlarini zarar- 
sizlantirish uchun maxsus tozalash faqatgina quyidagi holatlarda 
maqsadga muvofiqdir: 
-
Keskin dezinfeksiyalash vositalarini qoilash imkoniyati boi - masa, 
saqlash sharoiti esa nomaqbul bo'lib, saqlanayotgan don va urug‘da 
zararkunandalarning jadal rivojlanishi uchun shart-sharoit- lar yetarlicha 
boisa; 
—
Zararsizlantirish bilan bir vaqtda zararkunandalarning yashashi 
uchun noqulay sharoit yuzaga keladigan boisa, odatda bu don uyumining 
yilning sovuq vaqtlarida tozalashni tashkil etishda yu zaga keladi, ya’ni 
tozalash bilan birga donning sovitilishiga erishiladi; 
-
Don partiyasini realizatsiya qilishdan oldin don mahsulotlarini 
mexanik tozalash shunday oikazilishi lozimki, bunda zarar kunandalar 
ikkinchi bir obyektga o‘tib ketmasligi kerak. Qayta foydalanish mumkin 
boigan chiqindilar kimyoviy moddalar bilan zararsizlantiriiadi. Iste’molga 
umuman yaroqsiz chiqindilar esa yoqib yuboriladi yoki omborxona 
territoriyasidan olib chiqilib, maxsus kovlangan chuqurlarga (lm dan kam 
boimagan) ko‘mib tashlanadi.