Donni saqlash va birlamchi qayta ishlash texnologiyasi

Jihoz va materiallar: pinsetlar, tekshirish taxtalari, turli toshli texnik tarozilar, 4-4,5 kattalikdagi lupa, toshbaqacha-burgalar bilan shikastlangan donlar kolleksiyasi.
O‘zlashtirish uchun savollar.

1. 
   Donlarni toshbaqacha-burgalar tomonidan ta’sirlanishi qanday usullarda aniqlanadi?
   
2. 
   Qanday don turi toshbaqacha-burgalar bilan ko‘proq ta’sirlanadi?
   
3. 
   Donlarning toshbaqacha-burgalar bilan zararlanishi necha xilga bo‘linadi?
   

9-laboratoriya mashg‘uloti
HARID QILINGAN DON VA URUG‘LARNI HISOBINI O‘RGANISH


Darsning maqsadi: talabalarga xo‘jaliklarda hujjat yuri-tishni o‘rgatish. Ularni davlat bilan don etishtiruvchi xo‘jaliklar o‘rtasida olib boriladigan hisoblash ishlari bilan tanishtirish.
Ishning mazmuni va tashkil etish tartibi: : tahlil qilinayotgan donning sifat ko‘rsat-kichlaridan foydalanib, fizik og‘irlikdan asl chegirish hajmi va 200 t don to‘plamining fizik og‘irligiga nisbatan qo‘shimchalar qo‘shib aniqlanadi. Don hisoblanadigan miqdor og‘irligidagi narxi belgilanadi. Asosli konditsiyadan sifatini o‘zgarishi hamda donni quritish va tozalash narxi bo‘yicha pulli chegirish hamda qo‘shimcha qo‘shish miqdori hisoblanadi. Jamoa xo‘jaligi tomonidan davlatga sotilgan donni quritish va tozalashga ketgan xarajatlarni hisobga olib, xo‘jalikka to‘lanadigan umumiy pul miqdori jamlanadi.
SHirkat va dehqon-fermer xo‘jaliklari tomonidan topshirila-yotgan don hamda urug‘lar ma’lum talablarga javob berishlari kerak. Buning uchun tayyorlanish konditsiyalari yoki sifat me’yorlari belgilangan. Amaliyotda donning faqat asosiy sifat ko‘rsatkich-lari bo‘yicha asosli va chegaralangan konditsiyalar belgilanadi.
Asosli konditsiyalar. SHirkat va dehqon-fermer xo‘jaliklari tomonidan tayyorlangan don va urug‘ sifati me’yorlash bo‘yicha qoniqtirishi asosli konditsiyalar deb aytiladi. Asosli konditsiya-lar don va urug‘larni saqlash davrida uning saqlanuvchanligini va bir joydan ikkinchi joyga jo‘natilishida sifat ko‘rsatkichlari talab qilingan darajada hamda uni qayta ishlashda yuqori sifatli mahsulot chiqishi tavsifini ta’minlashi kerak. SHuning uchun asosli konditsiyalar don va urug‘ning hisob-kitobi yo‘lga qo‘yilgan bo‘lib, ular uchun topshirish hamda sotib olish narxi belgilangan. Don va urug‘lar davlat tomonidan belgilangan narxlar bilan to‘lanadi. Agar don sifati ko‘zlangan konditsiyalardan farq qilsa, u vaqtda qisman chegirish va qo‘shimcha haq qo‘shiladi. Don va urug‘lar asosli konditsiyalarga asl og‘irlik, namlik, begona o‘t va don aralashmalari kabi eng asosiy sifat ko‘rsatkichlari kiritilgan. Asosli konditsiyalarni ifloslik va ombor zararqunandalari bilan zararlanishi barcha tuproq va iqlim sharoiti uchun yagona.