Donni saqlash va birlamchi qayta ishlash texnologiyasi

Urug‘lik va oziq-ovqat donlarini quritishda harorat tar-tibi. Quritish jarayonida yuqori sifatli urug‘ va donlarni quri-tishni taxminlash quyidagi asosiy sharoitlarga rioya qilinishi kerak:

1. 
   Issiqlik olib yuruvchi haroratni va donlarni qizishini qat’iy ushlab turish.
   
2. 
   Don quritgich kameralarida donlarni qizib ketishiga yo‘l qo‘y-masdan quritgichni normal o‘tkazish qobiliyatini ta’minlash.
   
3. 
   Quritgichlarga normal holda issiqlikni kelishinikuzatib turish.
   

Donlarni quritish tartibi 25-jadvalda ko‘rsatilgan.



14-rasm. SZSB-8 don quritgichining umumiy ko‘rinishi:
1-o‘txona ventilyatori; 2-o‘txona; 3-o‘txona quvuri; 4-issiq havo quvuri; 5-yuklash derazasi; 6-yuklash kamerasi; 7-don kiritish patrubkasi; 8-quritish barabani; 9-don-ni aralashtiruvchi parrakli krestovina; 10-bandaj; 11-ishlatilgan havo chiquvchi quvur; 12-bo‘shatish kamerasi ventilyatori; 13-bo‘shatish elevatori; 14-sovutish kolonkasi ventilyatori; 15-sovutish kolonkasidan havo chiqarish quvuri; 16-sovu-tish kolonkasi; 17-nazorat quvuri; 18-sovutish kolonkasi zatvori; 19-bo‘shatish kamerasi; 20-bo‘shatish kamerasi zatvori; 21-bo‘shatish elevatorining qabul qiluv-chi kovshi; 22-baraban roliklari; 23-roliklar vali; 24-reduktor; 25-klapan.

8-jadval
Urug‘lik donlarni don quritgichlarda quritish haroratining tartiblari

Ekinlar	Urug‘larni quritishgacha bo‘lgan namligi, oraliqda (%)	Don qurit-gichlardan o‘tkaziladigan donlarni soni	SHaxta turidagi ko‘rsatkichlar		Nog‘ora turidagi quritgichlar. Donni qizitish harorati,oraliqda (^0S)
			Issiqlik olib yuruvchining harorati, ^0S	Donni qizitish harorati, ^0S
Bug‘doy, javdar, arpa, suli	18 20 26 26 26dan kam	1 1 2 2 1 2 3 1 1	70 65 60 65 55 60 65 65 60	45 45 43 45 40 43 45 45 45	45 45 43 45 40 43 45 45 45
Grechixa, tariq	20 >26 18 20	1 2 1 2 3 1 1 2 1	55 60 50 55 60 60 55 60 50	40 45 38 40 45 45 43 45 40	40 45 38 40 45
No‘xat Vika YAsmiq YAshil no‘xat sholi	25 30 18 20	2 3 1 2 3 4 1 1	55 60 45 50 55 60 60 55	43 45 35 40 43 45 45 43
Makkajo‘xori	23	2 1 2 3	60 50 55 60	45 40 43 45

Oftobli havoda quritish. Oftobli havoda quritish usulini qo‘llash mamlakatimizni janubiy tumanlarida yaxshi natija beradi. SHimoliy tumanlarda bunday quritish usuli uncha samara bermaydi. Ob-havo sharoitlari qulay bo‘lgan paytlarda bir kunda donning namligini 3-4% gacha pasaytirish mumkin. Oftobli havoda quritish uchun maxsus asfaltlangan, betonlangan taxtalar qo‘yilgan va loy suvoq qilin-gan maydonlardan foydalaniladi. Maydonlar ochiq quruq joylar-da janubiy qiyaliklarda barpo qilinadi. Loy-suvoqli maydonlar quyidagicha tayyorlanadi. Erni ustki qatlamidan har xil o‘simlik-lar olib tashlanadi, xaydaladi va tekislanadi. So‘ng loy aralash-masini qo‘l bilan qo‘shib yaxshi aralashtiriladi va qo‘yilgan loyni er ustiga 4-5 sm qalinlikda surib chiqiladi va quritiladi. Quri-tish davomida paydo bo‘lgan yoriqlar yana loy bilan surib chiqiladi. Maydonning katta-kichikligi ekin turlari va donlarning qalin joylashishiga bog‘liqdir. Donlarning namligiga qarab 10-15 sm qalinlikda yoyib chiqiladi. 10 sm qalinlikda donlar yoyilsa 1 t bug‘doy donini joylashtirish uchun 13 m², javdarga 17 m², suliga 22 m² joy kerak bo‘ladi. Donlarni tez quritish uchun yoyilgan maydondan ariqchalar olinadi. Har 20-30 daqiqada yog‘ochli kuraklar bilan donlarni aralashtirib turiladi. Quritilgan donlar don tozalagich mashinalaridan o‘tkaziladi va yig‘ib don omboriga jo‘natiladi. Quritish jarayonida har 2-3 soat davomida donlarni namligi aniqlab turiladi. Namlikni aniqlash uchun har 10 m² joydan namunalar olinadi.