Донли экинлар маъруза матни

Yakka  tanlash.  Bu  usul  o’zidan  changlanuvchi,  hamda  chetdan 

changlanuvchi 

o’simliklarning 

elita 

urug’larini 

ishlab 

chiqarishda 

qo’llaniladi.  U  navning  xususiyatlarini  eng  yaxshi,  ya’ni  mahsuldorligi 

yuqori,  sog’lom  va  tipik  o’simliklarni  yakka  tanlash  o’tkazib  har  birini 

alohida-alohida ikki yil davomida bo’g’inlarini nasliga karab baholash orqali 

saqlashni ta’minlaydi. 

 

 

 

1 nchi yil tanlash pitomnigida yoki superelita, 

elita  ko’paytirish  pitomnigida  eng  yaxshi 

tipik o’simliklarni tanlash 

 

birinchi yil bo’g’inlarini sinash pitomnigi, 

yomonlarini  brak  qilish,  yaxshi  oilalarni 

ajratib olish 

 

ikkinchi 

yil 

bo’g’inlarini 

sinash 

pitomnigi, yomonlarini brak qilish, yaxshi 

oilalarni ajratib olish 

 

 

 

 

 

Urug’liklarni ko’paytirish, nav va tur 

o’tog’i, negativ tanlash 

 

 

 

 

 

 

 

 

Биринчи-иккинчи йил 

кўпайтириш питомниги 

Суперэлита 

PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com

---

 

 

27-rasm. Donli ekinlarning elita urug’ligini yakka tanlash usulida 

 yetishtirish sxemasi 

Bu  usul  yordamida  elita  urug’lik  yetishtirish  tartibi  odatda  quyidagi 

asosiy  bosqichlardan  iborat  bo’lishi  kerak:  birinchi  yilgi  bo’g’inlarni  sinash 

pitomnigi,  ikkinchi  yilgi  bo’g’inlarni  sinash  pitomnigi,  birinchi  va  ikkinchi 

yil ko’paytirish pitomnigi, superelita va elita (27-rasm). 

Urug’likni  ko’paytirish  koeffisiyenti  ish  xajmi  va  elita  urug’ligi  ishlab 

chiqaradigan  seleksion  muassasaning  imkoniyatlariga  qarab  urug’chilik 

jarayonining  sxemasi  qisqartirilishi  mumkin.  Masalan,  tariq  va  sholi  ekini 

bo’yicha,  aksincha  ayrim  ekinlarda  (dukkakli  don)  ko’paytirish  pitomniklarini 

3-4 yilga cho’zish hisobiga uzaytirish mumkin. 

Birlamchi  urug’chilik  pitomniklarida  ekish  uchun  dastlabki  elita 

o’simliklarini  tanlash  ko’paytirish  pitomniklarning  toza  navdorli  ekinlari, 

superelita, elita maydonlarida o’tkaziladi yoki yaratgan muassasadan olingan 

navlar  boshlang’ich  material  smfatida  foydalaniladi.  Elita  o’simliklarini 

tanlashni  samaradorligin  oshirii  uchun  maxsus  tanlash  pitomnigini  tashkil 

qilish  mumkin.  U  yerda  o’simliklar  muqobil  sharoitda  va  bir  xil  oziqlanish 

maydonlarida  o’stiriladi.  Bu  tadbir  o’simliklarining  mahsuldorligini 

oshirishga va modifikasion ta’surotini pasayishiga olib keladi. 

Hosil  yig’ishtirishdan  oldin  navga  xos  qimmatli  belgi  va  xususiyatlar 

majmuili  tipik  o’simliklar  tanlab  olinadi.  Notipik  va  kasallangan  o’simliklar 

brak  qilinadi.  Har  bir  tanlangan  o’simlik  maxsus  boshoq  yanchish 

moslamasida  alohida  yanchiladi.  Olingan  doni  tozalanib  maxsuldorlik 

aniqlanadi. Birinchi yilgi bo’g’inlarni sinash pitomnigi uchun navga xos tipik 

yuqori mahsuldor o’simliklarning urug’liklari qoldiriladi.