|
Ma’muriy-siyosiy biqiqlik
O’zbekistonda bu fojialarni tekshirish uchun 1989 yil 23 iyunda tashkil etilgan komissiya xulosalarida esa Farg’onada yuz bergan voqealar yoshlar o’rtasida kelib chiqqan mojarolarning tasodifiy natijasi emas, balki ijtimo-iy, iqtisodiy ildizlarga ega bo’lganligi ta’kidlandi, uning sabablari qatorida partiya tashkilotlarining aholi o’rtasida keng ko’lamda tarbiyaviy, tashkiliy ishlar olib bormagani, xalqlar do’stligini mustahkamlashga e’tibor bermagani, ma’muriy organlar xodimlari esa sarosimaga tushib, mojar’ boshlangan birinchi kundanoq janjalning oldini olish uchun chora-tadbirlar ko’rmagani ko’rsatildi. SHuningdek, nizolar mahalliy millat o’rtasida kuchaygan «ashaddiy millatchilik» kayfiyatining natijasi bo’lib, bu respublikada yashayotgan xalqlarni bir-biriga qarama-qarshi qo’yishga qaratilgani ham qayd qilib o’tilgani holda, «vodiyda turk mesxetilari xatti-harakatlariga nisbatan ancha befarkdiklar bo’lgani, ular orasidagi ayrim shaxslar Gruziya SSRning janubiy rayonlariga tezroq qaytish muam-mosini hal etish maqsadida vaziyatni keskinlashtirishga uringani, bu esa vaziyatni ancha chigallashtirib yuborgani» ko’rsatib o’tiladi. SHubhasiz, bu xulosa tarixiy haqiqatga birmuncha mos kelsa-da, mesxeti turklari o’z talablaridan «kelib chiqqan mojarolar»da O’zbekiston rahbariyati, O’zbekiston SSR Prokuraturasi, Ichki ishlar vazirligini mo-jarolarning oldini ololmaganlikda ayblash markazning yordami hamma vaqt kerak bo’lishini «isbotlab» qo’yish uchun qulay imkoniyat ham edi.
1989 yil 15 iyunda respublika partiya xo’jaligi faol-lari yig’ilishida harbiy mashq zonasiga joylashgan mes-xeti turklarini boshqa yerlarga ko’chirish masalasi ko’rib chiqildi. SSSR Ministrlar Sovetining Raisi N.I. Rijkov ma’ruzasida «Farg’ona yaqinidagi qochoqlar lagerida yashayotgan turk millatiga mansub grajdanlarga, ularning oila a’zolariga agar ixtiyor qilsalar, Rossiyaning noqo-ratuproq rayonlariga jo’nab ketish imkoniyati berilganligi» va bu «vaqtincha tadbir» ekanligi, ko’chirish uchun zarur bo’lgan barcha choralar boshlangani ta’kidlab o’tildi.
XX asr 90-yillariga kelib jahon va sobiq Ittifoqdagi o‘zgarishlar, hamda yuzaga kelgan vaziyat o‘zbek xalqining mustaqillik uchun bo‘lgan kurashini tezlashtirib yubordi. Mana shunday jarayonda o‘zbek xalqiga munosib yo‘lboshchi zarur edi. Tarix taqozosi bilan elim deb yashovchi Islom Karimovdek jasoratli inson 1989 yil 23 iyunda O‘zbekistonga rahbarlikka keldi.
1989 yil 15 avgustda “kolxozchilar, sovxoz ishchilari, fuqarolar, shaxsiy tomorqa xo‘jaliklari va individual uy-joy qurilishini yanada rivojlantirish to‘g‘risida” maxsus qaror qabul qilindi. Garchi, bu g‘oya Ittifoq rahbarlariga yoqmagan bo‘lsa ham, I.A.Karimov o‘z fikridan qaytmay, uni jasorat bilan amalga oshira bordi. Natijada o‘sha yilning 4 oyida aholi qo‘shimcha 90,7 ming gektar yer olishdi. O‘ta qisqa fursat ichida 1,5 milliondan ko‘proq oilaning tomorqa uchastkalari kengaytirildi, tomorqaga yetolmay yurgan 580 ming oila unga ega bo‘ldi. Tomorqa xo‘jaligi maydonining o‘sishi, unga bo‘lgan e’tiborning kuchayishi, agrar siyosatning ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylanishi qishloq xo‘jaligining keskin o‘sishiga olib keldi.
1989 yil 21 oktyabrda O‘zbekiston SSR Oliy Kengashining 11-chaqiriq 11-sessiyasida «Davlat tili haqida»gi Qonun qabul qilindi;
«O‘zbekistonning iqtisodiy mustaqilligini shakllantirish konsepsiyasi»ni tayyorlashga kirishildi. Unga ko‘ra, «O‘zbekiston xalq xo‘jaligini sog‘lomlashtirish va bozor iqtisodiga o‘tishning asosiy prinsiplari» ishlab chiqildi va u 1990 yil 17 oktyabrda umumxalq muhokamasi uchun e’lon qilindi;
O‘zbekiston Oliy Kengashi 1989 yil 25 noyabrda bo‘lgan «O‘zbekiston SSRni iqtisodiy va sotsial rivojlantirishning 1990 yilgi Davlat plani to‘g‘risida»gi masalani muhokama qilar ekan, Respublikaning iqtisodiy mustaqilligiga oid muhim tadbirlarni belgiladi, bu O‘zbekistonning amalda mustaqillik sari tashlangan eng muhim qadamlardan biri bo’lib, O‘zbekiston hukumati avvalo respublika va o‘zbeklar boshiga yog‘ilayotgan malomat toshlariga chek qo‘yish, “Paxta ishi”, “O‘zbeklar ishi” degan uydirmalarni bas qilish, Moskva matbuotida o‘zbeklarning milliy nafsoniyatiga tegadigan chiqishlarni to‘xtatish zarurligi uqtirildi.
1990 yil 24 martda bo‘lib o‘tgan O‘zbekiston SSR Oliy Kengashining 12 chaqiriq 1-sessiyasi O‘zbekiston tarixida birinchi marta Prezidentlik lavozimini ta’sis etish to‘g‘risida qaror qabul qildi. Sessiya I.A.Karimovni O‘zbekiston sovet sotsialistik Respublikasi Prezidenti etib sayladi;
Do'stlaringiz bilan baham: |
