Документ Microsoft Office Word

Shaxsiy  sifatlarning  yo‘qolishi.  Boshqa  odamlar  ta’sirida  individ  o‘ziga 
xossifatlarni  yo‘qotishi,  buning  o‘rniga  impulsiv  instinktiv  harakatlarni  amalga 
oshirishi mumkin.  

---

2.
 
Hissiyotlarga  o‘ta  beriluvchanlik.  Ommada  aql,  tafakkur  hissiyotlar  va 
instinktlarga  o‘z  o‘rnini  bo‘shatadi.  Shuning  uchun  ham  ommaning  ta’sirchanligi 
o‘ta oshib ketadi.  
3.
 
Aqliy  sifatlarning  yo‘qolishi.  Ommaning  “aqli”  uni  tashkil  etuvchilar 
aqlidan  ancha  past  bo‘ladi.  Shuning uchun  ham  ommaning  tazyiqiga uchramaslik 
uchun  har  bir  kishi  aqlan  mulohaza  yuritishdan  bosh  tortishi,  munozaradan 
qochishi lozim.  
4.Shaxsiy  mas’uliyatning  yo‘qolishi.  Ommaga  qo‘shilib  qolgan  shaxs 
shunchalik  hissiyotlarga  berilib  ketishi  mumkinki,  u  o‘z  harakatlarini  nazorat 
qilish,  o‘z  ishiga  mas’uliyatni  esidan  chiqaradi.  Yakka  holda  sodir  qila 
olmaydiganishini, u ommagaqo‘shilibqilibsodiretibqo‘yishimumkin. 
Yuqorida  sanab  o‘tilgan  ommaning  belgilari  Ernesto  Grassi  tomonidan 
nemis ensiklopediyasiga ham kiritilgan. 
Shunday  qilib,  omma  tartibsiz,  u  mustaqil  ravishda  tartib  o‘rnatish 
qobiliyatiga  ega  emas.  Shuning  uchun  ham  unga  doimo  “dohiy”  kerak.  Dohiylar 
yoki daholar – elita tashqaridan kelib omma o‘rtasida tartib o‘rnatishi mumkin. Bu 
fikrlarning  mafkuraviy  ma’nosi  tushunarli,  chunki  o‘sha  paytda  olimlar  omma 
deganda,  ishchilar  sinfini,  dohiylar  deganda  esa,  burju-aziyani  nazarda  tutishgan. 
Demak,  shaxs  va  jamiyat  ziddiyatlari  masalasi  omma  psixologiyasi  tarafdorlari 
nazariyasi  ayrim  shaxslar  –  dohiylar  foydasiga  hal  qilinadi.  Lekin  bu  nazariya, 
nima  uchun  ommaviy  hodisalarda  ommaning  o‘zidan  chiqib  qoladigan  liderlar, 
ommaning ba’zan tashqaridan hech kimni tan olmay qolishi masalalariga umuman 
javob  topa  olmadi,  chunki  ularning  ham  fikrlarida  ko‘proq  idealizmga  moyillik 
sezilib turardi.  
Xalqlar  psixologiyasi  ijtimoiy  psixologik  nazariya  sifatida  19  asrning 
o‘rtalarida  Germaniyada  shakllandi.  Undagi  asosiy  nazariya  fikr  shundan  iborat 
ediki, ayrim individlardan yuqori turadigan rux mavjud bo‘lib, bu rux o‘zidan ham 
yuqori  turadigan  ilmiy  yaxlitlikka  bo‘ysunadi.  Bu  ilohiy  yaxlitlik  xalq  yoki 
millatdir. Ayrim individlar ana shu yaxlitliklarning bo‘laqlari bo‘lib, ular shu ruxga 
bo‘ysunadilar.  Ya’ni,  shaxs bilan  jamiyat  o‘rtasidagi  qarama-qarshilik  muammosi 
jamiyat foydasiga hal qilinadi. 
Xalqlar psixologiyasining tarixiy-mafkuraviy asosi bo‘lib Gegel falsafasi va 
nemis  romantizmi  xizmat  qilgan,  deyish  mumkin.  Chunki  Gegeldagi  "individdan 
yuqori  turuvchi  rux"  g‘oyasi  xalqlar  psixologiyasi  jon  qo‘yarlari  tomonidan 
to‘laligicha qabul qilindi.  
"Xalqlar  psixologiyasi"  iborasi  birinchi  marta  faylasuf  M.  Latsarus  (1824-
1903)  hamda  tilshunos  G.Shteyntal’  (1833-1893)  asarlarida  ishlatildi.  Ular 
birgalikda  chop  yotgan  "Xalqlar  psixologiyasi  to‘g‘risida  kirish  so‘zi"  kitobida 
shunday fikrlarni ilgari suradilar:  

---

2.5- sxema.