Доктори X. А л и у л о в Та ризчи — ф алсаф а фанлари доктори А. А Х м ед о в

с а б а б ва oi\ii6ar, 
з а р у р и я т ва имконият тушу н ча л ар и 
усткда тухтал а ди . Д у н ё д а г и м а в жу д н а р с а л а р
бири
ши ашчи с иг а 
асос булиб х и з мат килади, у з а р о
харакат
1
^илиб, 
боища п ар с а л а р ни н г пайдо булишиг а с а ба бч и 
бу ла д и ,
Л е к ин бутун м а вж у до т л а р н и н г с а б а б и в ож и б 
ул-вужуд, яъни худодир.
Д а в он и й юпон ф а й л а с у ф л а р и изидаи бориб, Урта 
Ос кё ва Хуросоннпнг б о ш к а м у т а ф а к к и р л а р и сингари, 
мидднй дунёнииг асоси 
1
\ ил н б турт унсур; Сув, Ха:;.:. 
Туироц, Оловип олган.
Да в о н и й ж а м п я и ш ,\ам турт уисурни к у л л а г а н хол- 
ду т ал ^ н н килади. Инсон, унингча 'да йен то пфа г а м а н ­
суб б у л и ши д ан к а т ъи назар, у н су рл ар да н т а ш к и л тоиа- 
Д
1
Т. Х,.амма унсурлар к и ши л ик ж а м и я т н г а х из м а т цилади,
у л а р т а б и а т ва моддий н а р с а ла р т а р ав д иё т и ни нг асосий 
с а ба бч и си ^ исобланади. Б у унсу рл ар инсоннинг ме хна т 
ф а о л и я т и г а ё р д а м беради. Улар 
м е хна т 
цуро лл а р и,
уск мл ик , ози^-овкат, ^ а т т о инсон тан ас ин и нг т а р к иб ий
цисгдидир. «Унсурларнинг хар бири, — деб т а ъ к и дл а й д и
Д а в о н и й , — иш . \аракатиинг олди н д ан
м у л ж а л л а н г а н
табннЯ к у р о л ш ш я ра та д и: сув б ил ан олов ксигиш ва 
со в у ти шг а х.амда ов ца т т а й ё р л а ш г а хи з ма т килади, хаво 
эса н аф а с олиш учун к е р а к булиб, у (инсон) ру.^ига 
ором беради. Tvnpoi^ эса уруг сочиш, озик-овцат ва уй- 
ж о й цуриш ва ж ж а з о л а р г а к е р а к б у ла ди »2.
Да в о н и й к а р а ш л а р и д а О з а р б а й жо н , Туркия, Ирок,
С у р и я ва бошца б а ъ з и Ш а р к м а м л а к т л а р и д а т а р к а л -
ган х уруфи йл и к окимининг таъ си ри я к ко л сезилади.
Б
з ъ з е
! 
о лим л ар н ин г ай ти ши г а ц а р а г а н д а , бу о к им 
к и с -
м а н Урта Осиёда, хусусан С а м а р к а н д ц а хам т а р ^ а л г а н .
^ у р у ф н й л и к н н н г асосчиси На и м и й ва унинг издош- 
л а р и борлиьршнг, бутун м а в ж у д н ар с а л а р н и н г асоси 
ц кл иб х а р ф л а р н и олг анлар. У л а р х а р ф л а р н и илохий- 
л а ш т и р иб , дунё, худо ва инсон 28 ёки 32 ^ а р ф л а р д а
намоё н булади, деб х исо б ла г ан л ар . Б у х а р ф л а р н и хатго 
турт унсур б ил а п т ен г ла шт ир г ан л ар .
1 
Ж а ло ли д д и н Давоний.
Рцсолайн исботи вожиб. У зРФ А Беру- 
ний иомидаги Ш ар^ шуноелик институт!! ^ л ё з м а л а р фонди. 1\улёзмз. 
инн. 
№ 8613 1 7 9 -вара^.
2 
Д авон ий. A
x a o w
Ж алолий.
УзФА Беруний иомидаги Шарц- 
ш>нослик кнститути ^улёзмалар фонди. инв. 7703.
152

---

Д а в о н и й
« Ри с ол а т 
ул-хуруф» 
ас ар ид а 1 цадимги 
юнон м у т а ф а к к ир л ар и н и и г роясидан ф ой да ла н нб , хуру- 
ф и йл а р сингари х а р ф л а р н и осмон ёритгичларидан, 'мод- 
дни у н су рл ар да н пайдо б^лганини айтади. 
Х>арфлар 
д а с т л а б осмон с а й ё р а л а р и ва юл д у з л ар и н ин г бир-би- 
рига у ри ли ши ва и шц ал ан иш и н а т и ж а с и д а келиб чп^- 
К а н .
: Ху руфийла р 
к и ши л а рн и объектив бор л икни, худо, 
х а р ф л а р ва инсонни и дрок цилишг а ч а к и р а д и ла р . Эрой 
о л и м л а р и д а н Эхсон Ё р ш а т р ^ уруфииликни «инкидобий 
гурух» деб атаб, у ^ а р хил сезфли х а р ф л а р ва бел- 
г ила р б ил ан н ик обл а н г ан д азушйлик рояларини тарриб 
Килди, дейди. Х^уруфийлар х у н а р м а н д л а р ва ш а ^ а р кам- 
б а н а л л ар и м а иф а а т и ии акс эттириб, 
^у кмрои
синф 
ж а б р - з у л м и ва зу р а в ои ли г иг а к а Рши к у р а шд ил ар . Шу-
111
i i I г учун у ла р Т е м ур и й ла р ^ укмдорл и г и д а в р и д а к а т " 
тик, т а ъ ки б ^нлинди. Хусусан, Шо.\рух у л а р г а ц а ршн
к у р а т олпб борди, дейди. М у т а ф а к ки р , ^ а р ф л а р н и н г
пайдо булишн турт уисур билан ч а мб а р ч а с борлик деб 
та ышд лл пд п. Упдан тани^ари, Д ав он и й хар бир г^арф 
т а б и ат д а уз ша кл иг а эга, яъни ^ а р ф л а р п и н г ёзуви таби- 
ат д а бо шл ан г ан , дег ан ц изицар л и фикрни илга ри су- 
радн. 'Унингча. хар бир ^ а р ф н и н г номи ило^ий булиб, 
ма н б а и осмон ж ис м л а р и ,
унсурлар ва худога 
бориб 
т а к а л а д и , Т аб и ат, худо, ^ а р ф л а р ва инсон у р тас ид аг и
уз а р о бнрл и к ва а л о ^ а ма вжуд.