Doiraning kelib chiqish tarixi

 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
2.4. G`ijjak ijrochiligini o`rganioshda metodik qo`llanma va 
adabiyotlar. 
G`ijjak cholg`usi o`zbek xalq cholg`ulari ichida anchagina murakkab 
cholg`ulardan bo`lib qadim zamonlarda takomillashib sozlari va ko`rinishlari
o`zgari mukamillashib kelmoqda. XX asrning 1936- yillaridan boshlab g`ijjak 
cholg`usini takomillashishiga alohida e`tibor berimoqda. Toshkent Davlat 
Konservatoriyasining birinchi g`ijjak o`qituvchisi O.Xolmuhammedov 
S.Aliyev, I.P.Blagovshinskiy, R. Felisiand, M.I.Toshmuhammedovlar samarali 
izlanishlar olib borib g`ijjak cho`g`usida o`ziga hos maktab yaratiladi. 
1936-yildan boshlangan g`ijjakni takomillashtirishjarayoni natijasida 
g`ijjaklar oilasi yaratildi. Ovoz diapazoni kengaytirildi, g`ljjak dastasi 
yuqoridan pastga tomon kengaytirilgani ovoz diapazonini kengaytirishga 
olib keladi. Kamonni tez ijro mahoratiga mos ushlash holatiga o`tkazildi. 
G`ijjak ijrochiligida hazirgi kunga kelib ijro uchun qo`layliklar yaratilib ijro 
uchun murakkab bo`lgan o`zbek kompazitorlari, rus qardosh va cget el 
kompazitorlari asarlari barcha xalqlar kuylarini ijro etish imkoniyati to`g`ildi. 
O`shbu imkoniyatlarning yaartilishida g`ijjakchi o`qituvchilarning g`ijjak 
darsligi, g`ijjak uchun o`quv qo`llanma, g`ijjak uchun metodik qo`llanma va 
bir qancha adabiyotlar yosh g`ijjakchilarni o`qitishda asosiy manba bo`lib 
hizmat qilmoqda. Metodik qo`llanma sifatida S.Aliyev, R.Felisianning 
"G`ijjak darsligi," "G`ijjak navolari," P.Felisiant va O.Xolmuhammedovning 
"G`ijjak uchun pyessolar", M.I.Toshmuhammedovning "Yosh g`ijjachi". 
S.Azizboyevning "An`anaviy g`ijjak ichrochiligi", F.Qo`chqorovning "Milliy 

---

cholg`ularni o`rganish" kabi metodik qo`llanma va darsliklar nashr 
ettirilgan. 
G`ijjak cholg`u asbobida gamma va etyudlarni ham alohida 
ahamiyatga ega bo`lib shtrixlarni qo`llashda M.I.Toshmuhammedovning 
"G`ijjak daesligi" kitobini 7-betidan boshlab, g`ijjak ijrochiligida 
qo`llaniladigan shtrixlar haqida metodik tavsiya noma berilgan. Ushnu 
darslikning 7-betidagi ravon shtrixlar urg`u bilan aksent chalinadigan 
shtrixlar, kamonni sakratib chalinadigan, shtrixlar haqida metodik tavsiyalar 
berilgan. Ushbu qo`llanmada "Vibratsiya", "Flajoletlar" mashg`ulotlar haqida
metodik yavsiya qiluvchi o`quvchi tomonidan mustaqil mashg`ulotlat qay 
tarizga olib borilishi haqida tavsiyalar berilgan. Musiqa ustida ishlashda 
nimalarga etibor berilishi kerak. Har qanday asarlarni ijro etishda nimalarga 
etibor berilishi aniq va tushunarli qilib bayon etilgan. Ushbu g`ijjak daesligida 
g`ijjak tarixi kelib chiqish jarayoni torlarga o`tishdagi mashqlar dastaga 
barmoqlarni qo`yishi holari, kamonni g`ijjak torlari ustida garezontal 
tortishga alohida ahamiyat berishlariga katta etibor qaratish kerakligi 
tushuntirib o`tilgan. Gammalar ijrosida alohida ahmiyat berib, boshlabg`ich 
g`ijjak ijrochiligida har bir oktavali qo`lay gammalarniijro etishda ijro 
malakasi olib boradi. Barcha "G`ijjak daesligida" g`ijjakchining o`tirish holati, 
o`na va chap qo`l barmoqlarning to`g`ri ushlash holatlari ko`rgazmali rasmlar 
orqali metodik tavsiyalar berilgan. S.Aliyev va P.Felisiantning "g`ijjak darsligi" 
kitobida "G`ijjak tarixi" nazariy hamda amaliy ijro metodikasi ko`rsatib 
berilgan bo`lib gammalar ijrosida, qaysi pozitsiyada qanaqa barmoqlar 
holatiga etibor berib ijro etish kerakligi ko`rsatilib o`tilgan. G`ijjakning har 
bir torida barmoqlar holati 4-barmoqning qay holda ishlatilishi gamma ijro 
etganda yuqoriga ijro eta borishda ochiq torda ijro gammaning qaytish 

---

ijrosida umuman olganda ochiq torlarda etmaslik yani 4-barmoq bilan ijro 
etish ko`rsatilib o`tilgan. 
Uch oktavaga ijro etish metodlari, etyudlar ijrosida har bir shtrix 
uchun alohida etyudlar nerilgan bo`lib Liga, Ligato, Detali, Martle, Markato