Доходы и их виды

Daromadlar va ularning turlari

DAROMAD HAQIDA TUSHUNCHA

Daromad — keng maʼnoda kirim boʻlgan har qanday pul mablagʻlari yoki pul qiymatiga ega boʻlgan moddiy boyliklarni olish, iqtisodiy subyekt o'z faoliyati natijasiga ko’ra oladigan pul va tovar — moddiy tushum. Daromad pul va moddiy shaklga ega boʻlib, ularning yigʻindisi jami daromadni hosil qiladi. Daromad egalik nuqtai nazaridan aholi daromadi, korxona (korporativ)daromadi va davlat daromadiga boʻlinadi. Aholiga tegadigan daromad ish haqi, foyda, foiz, renta, dividend shakllariga ega.

Muayyan ma'noda daromadlar deganda davlat daromadlari, tashkilotlarning daromadlari yoki aholi daromadlari tushuniladi:

daromADLAR

davlat daromadlari

tashkilot daromadlari

aholi daromadlari

davlat daromadlari

• Davlat daromadlari - soliqlar, yig'imlar, to'lovlar, tashqi savdo operatsiyalari, chet el kreditlari, tashqi yordamlarni undirish orqali davlat tomonidan olinadigan va davlat funktsiyalarini amalga oshirish uchun foydalaniladigan daromadlar.

tashkilot daromadlari

• Tashkilotning daromadi - aktivlarni (pul mablag'larini, boshqa mol-mulkni) olish va (yoki) majburiyatlarni to'lash natijasida iqtisodiy foydaning ko'payishi, bu tashkilot kapitalining ko'payishiga olib keladi, ishtirokchilarning badallari bundan mustasno. (mulk egalari).
• Tashkilot faoliyatidan olingan daromadlar tovarlar va xizmatlarni sotishdan olingan daromadlardir.

aholi daromadlari

• Aholi daromadlari – fuqarolarning shaxsiy daromadlari oilalarning va uy xo'jaliklarining naqd pul shaklida olingan shaxsiy daromadlari. Bularga quyidagilar kiradi:
• ish haqi
• ijtimoiy to'lovlar: pensiya, stipendiya, nafaqa
• biznes daromadi
• avto sug’urtadan keladigan daromad
• shaxsiy mulkni sotishdan, uni ijaraga berishdan olingan daromadlar
• moliya tizimidan tushumlar (yutuqlar, sug'urta mukofotlari)

Daromadlar tasnifi

• Naqd pul

• Natural daromad

• Real daromad

• Nominal daromad

Naqd pul daromadlari

• Aholining naqd pul daromadlari ma'lum bir davrdagi naqd pul tushumlarining butun yig'indisini o'z ichiga oladi. Bularga quyidagilar kiradi:
• ish haqi,
• tadbirkorlik faoliyatidan va turli xil xizmatlar ko'rsatishdan olingan daromadlar
• mulkchilikning barcha turlari va shakllaridan olinadigan daromadlar
• Qaytarilmaydigan pul tushumlari va nafaqalar.

Natural daromad

• Natural daromadlar uy xo'jaliklarida shaxsiy iste'mol qilish uchun mo'ljallangan moddiy ne'matlar va xizmatlar yig'indisini ifodalaydi.
• Ish haqi kabi daromad ikki shaklda bo'ladi: nominal va real.

Nominal daromad

• Nominal daromad - bu soliqqa tortish va narxlarning o'zgarishi ta'sirida o'zgarishini hisobga olmagan holda pul tushumlarining miqdori.
• Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni hisobga olmaganda nominal daromad ixtiyoriy daromadni tashkil etadi.

REAL DAROMAD

• Real daromad chakana narxlar va tariflarning o'zgarishini hisobga olgan holda (iste'mol narxlari indeksi) ixtiyoriy daromadlar asosida hisoblanadi.
• Haqiqiy daromadlar aholi ularni sotib olish, olish yoki egalik qilish natijasida ega bo'lgan moddiy va nomoddiy ne'matlarning yig'indisini ifodalaydi.

Daromad bozor iqtisodiyoti sharoitida

• Iqtisodiy resurslardan (ishlab chiqarish omillaridan) olinadigan daromad omilli daromad deyiladi.
• Ishlab chiqarish omillari (iqtisodiy resurslar) egalari quyidagi daromad turlarini oladilar:

tabiiy resurslardan -renta (yer, kon, suv uchun to'lov va boshqalar);

mehnat resurslari - ish haqi;

tadbirkorlik qobiliyati - tadbirkorlik daromadi (foyda)

bilim - intellektual mulkdan olingan daromad

Foyda nima?

• Foyda - bu tadbirkorlik faoliyati xizmatlari uchun to'lov.
• Foyda - bu innovatsiyalar, kompaniyani boshqarishdagi iste'dodlar uchun to'lov.
• Foyda - tavakkalchilik, tadbirkorlik faoliyati natijalarining noaniqligi uchun to'lov.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT.