Aholi daromadlari va ularning tarkibiy tuzilishi

Aholi daromadlari va ularning tarkibiy tuzilishi.

Reja

Aholi daromadlari haqida tushuncha.
Aholi daromadlari turlari.
Hududlar bo`yicha aholi daromadlari.

Aholi daromadlari – barcha aholiga tegishli pul va natural (mahsulot shaklida) tushumlar hamda koʻrsatilgan bepul xizmatlar summasi; aholining milliy daromaddagi hissasi. Aholining jami turdagi daromadlari manbai – ish haqi, pensiya, stipendiya, nafaqalar, mu-kofot, foyda, dividend, zayom va lotereya yutugʻi, bank toʻlagan foiz puli, koʻchmas mulkdan kelgan renta toʻlovi va ija-ra puli, sugʻurta qoplamalari va boshqalardan iborat.

• Aholi daromadlari – barcha aholiga tegishli pul va natural (mahsulot shaklida) tushumlar hamda koʻrsatilgan bepul xizmatlar summasi; aholining milliy daromaddagi hissasi. Aholining jami turdagi daromadlari manbai – ish haqi, pensiya, stipendiya, nafaqalar, mu-kofot, foyda, dividend, zayom va lotereya yutugʻi, bank toʻlagan foiz puli, koʻchmas mulkdan kelgan renta toʻlovi va ija-ra puli, sugʻurta qoplamalari va boshqalardan iborat.

Qishloq aholisi oʻzining tomorqa xoʻjaligidan ham mahsulot olib daromad koʻradi va u natural daromadga kiradi. Shuningdek, aholining yordamga muhtoj qatlamlariga bepul mahsulot beriladi va xizmatlar koʻrsatiladi (bepul ovqatlanish, kiyim-kechak, doridarmon, transport va kom-munal xizmati va hokazo); bular natural daromadlar hisoblanadi. Aholi daromadlari nominal va real daromadlarga boʻlinadi.

• Qishloq aholisi oʻzining tomorqa xoʻjaligidan ham mahsulot olib daromad koʻradi va u natural daromadga kiradi. Shuningdek, aholining yordamga muhtoj qatlamlariga bepul mahsulot beriladi va xizmatlar koʻrsatiladi (bepul ovqatlanish, kiyim-kechak, doridarmon, transport va kom-munal xizmati va hokazo); bular natural daromadlar hisoblanadi. Aholi daromadlari nominal va real daromadlarga boʻlinadi.

• Nominal daromad aholi muayyan pul summasi shaklida olgan daromad boʻlib, inflyatsiya ta’sirida uning harid qobiliyati pasay-ishi mumkin. Real daromad – pul shaklidagi daromadga amalda qanday miqdorda iste’mol buyumlari va xizmatlar harid etish mumkinligini koʻrsatadi. Aholi jon boshiga hisoblangan real daromad aholi turmush darajasining umumlashgan va yaxlit koʻrsatkichi hisoblanadi.Iqtisodiyotda aholi yalpi pul daro-madlaridan barcha majburiy va ixtiyoriy toʻlovlar (soliqlar, qarz puli, badallar) chegirib tashlangandan soʻng uning qoʻliga tegadigan daromad ham muhim ahamiyatga ega. Aholi qoʻliga tegadigan daromad miqdoriga soliqlar kuchli ta’sir etadi. Rivojlangan mamlakatlarda ish haqi daromadning 2/3 qismini tashkil etadi.

Nominal daromad aholi muayyan pul summasi shaklida olgan daromad boʻlib, inflyatsiya ta’sirida uning harid qobiliyati pasay-ishi mumkin. Real daromad – pul shaklidagi daromadga amalda qanday miqdorda iste’mol buyumlari va xizmatlar harid etish mumkinligini koʻrsatadi. Aholi jon boshiga hisoblangan real daromad aholi turmush darajasining umumlashgan va yaxlit koʻrsatkichi hisoblanadi.Iqtisodiyotda aholi yalpi pul daro-madlaridan barcha majburiy va ixtiyoriy toʻlovlar (soliqlar, qarz puli, badallar) chegirib tashlangandan soʻng uning qoʻliga tegadigan daromad ham muhim ahamiyatga ega. Aholi qoʻliga tegadigan daromad miqdoriga soliqlar kuchli ta’sir etadi. Rivojlangan mamlakatlarda ish haqi daromadning 2/3 qismini tashkil etadi.
2021 yil yanvar-mart oylarida (uch oy davomida) aholi jon boshiga umumiy daromadlar hajmi Toshkent shahri (6,3 mln so‘m), Navoiy (4,5 mln so‘m), Buxoro (3,1 mln so‘m), Toshkent (3,1 mln so‘m) va Xorazm (2,8 mln so‘m) viloyatlarida o‘rtacha respublika darajasidan yuqori ko‘rsatkichlar qayd etilgani kuzatildi.
Yanvar-mart oylarida aholi jon boshiga umumiy daromadlar hajmi eng quyi ko‘rsatkichlari Namangan (1,9 mln so‘m), Farg‘ona (2 mln so‘m) va Surxondaryo viloyatlarida (2 mln so‘m) qayd etildi.
2021 yil yanvar-mart holatiga ko‘ra, aholi jon boshiga umumiy daromadlar real o‘sishi 7,7 foizni tashkil etdi, 2020 yil yanvar-mart holatiga esa bu ko‘rsatkich 5,6 foizni tashkil etgan.
Aholi jon boshiga umumiy daromadlarning eng yuqori real o‘sishi Xorazm (11,2 foiz), Samarqand (10,7 foiz) viloyatlarida va Qoraqalpog‘iston Respublikasida (9,0 foiz) kuzatildi. 

Hududlar bo‘yicha aholi umumiy daromadlari tarkibida mehnat faoliyatidan olingan daromadlarning eng yuqori ulushi Navoiy viloyatida kuzatildi (80,8 foiz). Aksincha, Samarqand viloyati, Qoraqalpog‘iston Respublikasi hamda Xorazm, Surxondaryo, Namangan, Qashqadaryo, Andijon, Farg‘ona viloyatlarida o‘rtacha respublika darajasidan past ko‘rsatkich qayd etildi.

• Hududlar bo‘yicha aholi umumiy daromadlari tarkibida mehnat faoliyatidan olingan daromadlarning eng yuqori ulushi Navoiy viloyatida kuzatildi (80,8 foiz). Aksincha, Samarqand viloyati, Qoraqalpog‘iston Respublikasi hamda Xorazm, Surxondaryo, Namangan, Qashqadaryo, Andijon, Farg‘ona viloyatlarida o‘rtacha respublika darajasidan past ko‘rsatkich qayd etildi.

Aholining umumiy daromadlari hajmining sezilarli darajada o‘sishi asosan umumiy daromadlar tarkibida 66,1 foiz ulushga ega bo‘lgan mehnat faoliyatidan olingan daromadlar (yollanma ishchilarning daromadlari va mustaqil ravishda band bo‘lishdan olingan daromadlar) va 27,7 foizni tashkil etuvchi transfertlardan olingan daromadlar sezilarli o‘zgarishi hisobiga yuzaga kelgan.

E`tiboringiz uchun rahmat!!!