Dizel yonilg’isining yonishi, setan soni. Reja: Dizel yonilg’ilarining xossalari, dizel yonilg’ilari sifatiga bo’lgan zamonaviy va perspektiv talablar

Fraksion 
tarkibi.
Bu tarkib dizel yonilg’isining 
bug’lanishini ko’rsatuvchi va benzinlardagi kabi yonilg’i hajmi 
bilan yonilg’i temperatura orasidagi bog’liqlikni belgilab beradi. 
Dizel yonilg’ilari uchun xaydashning boshlanishi 170-200 
0
S 
bo’lib unig 50% qishqi dizel yonilg’isida 250
0
Sda, yozgi dizel 
yonilg’isida èsa 280
0
Sda bug’lanishi lozim, haydashning oxirida 
yonilg’ini 96% 330-360
0
S haroratda qaynab, bo’g’ga aylanishi 
lozim. Bu haroratlar yonilg’ining yurgizib yuborish 
xususiyatlariga ta’sir ko’rsatadi. Dizel yonilg’isining ancha 
yuqori haroratda haydalishi yonilg’ida og’ir fraktsiyalar 
borligidan darak beradi. Bu og’ir fraktsiyalar yonilg’i aralashma 
hosil bo’lishi protsessini yomonlashtiradi, yonilg’i ko’p sarf 
bo’ladi, ishlatilgan gaz tutab chiqadi va qurum ko’p xosil 
bo’ladi.
Dizel yonilg’isining qovushqoqlik xossalari
. Yonilg’ining 
yonuvchi aralashma tarkibida ŝilindrdagi ish sifatiga ta’sir 
ètuvchi xossalaridan biri- qovushqoqlik xossasidir. 
Qovushqoqlik deb, suyuqliklarning ichki ishqalanishiga 
qarshilik ko’rsatish xossasiga aytiladi. Suyuqliklarning bunday 

---

xossasi ularning molekulalarini xarakati orqali hosil bo’ladi. 
Qovushqoqligi deganda oquvchanlikni ham tushunish mumkin. 
Masalan jumrakli kanistrdan(bakdan) benzin, moy, dizel 
yonilg’isini ko’yib vaqtni belgilasak, benzin tezroq to’ladi, dizel 
yonilg’isi ozgina sekinroq, moy èsa yana ham kechroq oqadi. 
Demak, qovushqoqlik deb, tashqi kuch ta’sirida suyuqlik 
zarralari haraktlanganda bir-biriga ko’rsatadigan qarshilikka 
aytiladi. Dizelli dvigatellar uchun yonilg’ining qovushqoqligi 
katta axmiyatga èga. Suyuqlikning ichki xossalarini 
belgilaydigan absolyut qovushqoqlik va shartli(mavxum 
qiymatga èga bo’lgan) qovushqoqlikga bo’ladi. Absolyut 
qovushqoqlik, o’z navbatida, dinamik qovushqoqlik va 
kinematik qovushqoqlik bo’linadi. Dinamik qovushqoqlik 

-
puazda (P, o’lchamligi gsm/s) o’lchanadigan ichki ishqalanish 
koèffitsientidir. 
Puaza-yuzi 1 sm
2
bo’lgan bir-biridan 1 sm masofada 
turuvchi ikkita suyuqlik qatlamining 1 dina(gsm/s
2
)ga teng 
tashqi kuch ta’sirida 1 sm/s tez-likda o’zaro harakatlanishiga 
bo’ladigan qarshilikdir. Xalqaro o’lchov bir-liklari tizimi SIda 
yuza m
2
da, kuch-nyutonda, masofa metrda o’lchalanadi. 
Binobarin, 
qovushqoqlik 
o’lchamligini 
ns/m
2
bo’ladi. 
1Pq0,1ns/m
2
. 

---

Neft maxsulotlarining xossalarini baholashda, odatda 
kinematik qovushqoqlik - ichki ishqalanishning solishtirma 
koèffitsienti 

ko’rib chiqiladi. Kinematik qovushqoqlik va 
dinamik qovushqoqlik o’zaro bog’liq 

, ya’ni bir xil 
haroratdagi dinamik qovushqoqlik(

)ning suyuqlik zichligi 

nisbatiga teng. 
Kinematik qovushqoqlik stoks(St) yoki undan 100 marta 
kichik bo’lgan birlik-santistoksda (sSt) o’lchanadi. SI 
sistemasida kinematik qovushqoqlik m
2
/s da o’lchalanadi, 
chunki 

kg

m

s

kg

m
3

ya’ni 

kg

m

s

kg

m
3

kg

m
3

m

s

kg

m
2

s

1St

10
-4
m
2

s

1sSt

10-6m
2

s 
Dizel yonilg’isi uchun 20
0
S haroratdagi qovushqoqlik 
meyorlanadi, turli markadagi yonilg’ilar uchun qovushqoqlik 
1,8

6,0 sSt atrofida bo’lishi kerak. qovushqoqligi o’rtacha 
bo’lgan (20
0
Sda, 2,5

4,0 sSt)dizel yonilg’isidan foydalanishi 
ma’qul. Qovushqoqlik kamayib ketishi yoki oshib ketishi 
yonilg’i berish apparatlarining ishi hamda aralashma xosil 
bo’lish va yonilg’ining yonish protsessi buziladi. 
Yonilg’i yuqori bosim nasosi plunjer juftidagi zazor orqali 
o’tadi, shu sababli qovushqoqlik pastligi purkash bosimining 

---

kamayishiga olib keladi, bu holda yonilg’i forsunka teshiklari 
orqali purkalmasda sizib chiqadi natijada yonuvchi aralashma 
sifatsiz bo’ladi. Yonilg’i nasosining pretsizion juftlari yonilg’i 
bilan moylanadi, yonilg’i qovushqoqligi pasayishi natijasida 
moylash xossalari yomonlashadi, bu èsa eyilishning oshishiga 
yonilg’i sarfini oshishiga, dvigatel quvvatini pasayishiga olib 
keladi.