Диссертацияси мавзусини рўйхатдан ўтказиш ва «оак бюллетени»

Мавзунинг республикада олиб борилаётган илмий тадқиқотларнинг устувор йўналишларига мослиги. Диссертация мавзуси республикада олиб борилаётган илмий тадқиқотларнинг устувор йўналишларига мос келади.
Ишнинг давлат дастурлари ёки илмий-тадқиқот ишлари режалари билан боғлиқлиги. Диссертация мавзуси Урганч давлат университетининг Илмий Кенгашида тасдиқланган (баённома №5, 30.12.2013 й.) ва у Урганч давлат университети «Тарих» кафедрасининг илмий-тадқиқот ишлари режалари билан боғлиқ.
Муаммонинг ўрганилганлик даражаси. Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институтларини тадқиқ этишда унинг назарий методологик асосларини ташкил этган Шарқ ва Ғарб фалсафий-тарихий мероси, Президент И. А. Каримов асарлари ва нутқлари, Ўзбекистонда фуқаролик жамияти қуриш назарияси ва амалиёти кабилар мухим назарий ва концептуал аҳамият касб этади. Мавзуни ўрганишга оид материаллар Ўзбекистон Президенти ҳузуридаги Давлат ва жамият қурилиши Академияси, Фуқаролик жамиятини ўрганиш институти, Нодавлат нотижорат ташкилотлари Ассосиацияси фаолиятларида шаклланган назарий ва амалий тажрибалар, шунингдек, хорижий мамлакатлардаги мутахассисларнинг илмий тадқиқотлари асосий манбалар сифатида фойдаланилади.
XXI асрнинг бошларига келиб фуқаролик жамияти ва унинг институтларини ўрганишга доир тарихий, сиёсий, иқтисодий ва ҳуқуқий назарияларни ривожлантиришга ҳисса қўшган машҳур мутафаккирлар ва олимлар илмий тадқиқотларини бешта гуруҳга бўлиш мумкин.
Биринчи гуруҳга дастлаб жамиятларнинг келиб чиқишини кашф этган, фуқаролик жамиятининг баъзи бир унсурларини тадқиқ этган қадимги Шарқ, Юнонистон ва Рим мутафаккирларини киритиш мумкин. Фуқаролик жамиятининг у ёки бу унсурлари дастлаб қадимги Хитой мутафаккири Конфуций², юнон файласуфлари Платон³, Аристотель⁴ ва қадимги Рим мутафаккири Цицерон⁵ кабилар томонидан тадқиқ этилди.
Иккинчи гуруҳга Шарқ уйғониш даври алломалари - X-XV асрларда фозил жамият қуриш ғояларини илгари сурган - Абу Наср Форобий⁶, Абу Али ибн Сино⁷, Низомулмулк⁸, Алишер Навоий⁹, Ҳусайн Воиз Кошифий¹⁰ каби мутафаккирлар илмий меросини киритиш мумкин. Уларнинг фозил жамият, инсон эркинлиги, адолат тамойилларига амал қилишга доир илмий меросида фуқаролик жамиятининг кўплаб унсурлари тадқиқ этилган.
Учинчи гуруҳга фуқаролик жамияти назариясини ривожлантиришга ҳисса қўшган машҳур олимлар - инглиз олими Томас Гоббс¹¹ (1588-1679), Жон Локк¹² (1632-1704), немис олимлари Иммануил Кант¹³ (1724-1804) ва Георг Гегель¹⁴ (1770-1831) кабиларни киритиш мумкин.
Тўртинчи гуруҳга ҳозирги даврдаги фуқаролик жамияти тўғрисидаги назарияларни яратган олимларни киритиш мумкин. Улар - Джин Л.Коэн, Эндрю Арато¹⁵, Гиллерьмо О’Доннел, Филипп Шмиттер¹⁶, Юрген Хабермас¹⁷, Мишель Фуко¹⁸, Толкотт Парсонс¹⁹, Габриэль Алмонд²⁰, Реймон Арон²¹, Питирим Сорокин²², Фридрих фон Хайек²³, Роберт Патнэм²⁴, Френсис Фукуяма²⁵, Роберт Даль²⁶ каби Шимолий Америка, Европа ва бошқа ривожланган мамлакатлар олимларидир.
Бешинчи гуруҳга мустақиллик даврида Ўзбекистонда фуқаролик жамияти ва унинг институтларини шакллантириш ва ривожлантиришга доир тадқиқот олиб борган ҳуқуқшунос олим З.Исламов²⁷, сиёсатшунос олимлар – М.Қирғизбоев²⁸, И.Эргашев²⁹, Р.Жумаев³⁰, Н.Жўраев³¹, С.Жўраев³², А.Қодиров³³, социолог олим А.Ҳолбеков³⁴, файласуф олим С.Отамуратов³⁵, иқтисодчи олим М.Шарифхўжаев³⁶, тарихчи олима М.Қориева³⁷, тарихчи олима Н.С.Расулова³⁸ кабилар илмий тадқиқотларини киритиш мумкин.
Хуллас, мустақиллик йилларида Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институтлари ва уларнинг ривожланиш жараёнларининг баъзи жиҳатлари маълум даражада ҳуқуқшунослик, сиёсий, иқтисодиёт ва социология фанлари нуқтаи назаридан тадқиқ этилди. Лекин, махсус тарих фани нуқтаи назаридан махсус Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институтларининг келиб чиқиши, ривожланишиига доир назариялар, яхлит ва жамулжам тарздаги илмий тадқиқ этилгани йўқ. Шунинг учун ҳам биз мустақиллик даврида Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институтларининг шаклланиш ва ривожланиш жараёнларини тадқиқ этишни докторлик диссертацияси мавзуси сифатида танладик.