Диссертация Тошкент молия институти «Банк хисоби ва аудит» кафедрасида бажарилган. Илмий раҳбар и ф. н доц в. б. И. Сайфиддинов

биринчидан
, тижорат банкларини солиққа тортиш, солиқ тамойилларидан 
бири бўлган манбадан қатъий назар фойдадан солиққа тортиш мажбурий 
дейилган тамойилга мослиги; 
иккинчидан
, солиқ функцияси нуқтаи назаридан қарайдиган бўлсак 
тартибга солувчи функцияси иқтисодиётда тижорат банклари фаолиятини 
тартибга солиб боришлиги ҳамда рағбатлантириш функцияси орқали 
банкларнинг молиявий аҳволини мустаҳкамлашга, инвестицион фаолиятнинг 
жадаллашишини рағбатлантиради; 
учинчидан,
тижорат банклари бошқа хўжалик субъектлари сингари 
молиявий аҳволига қараб солиққа тортилади. Шундай экан, улар бюджет 
олдидаги ўз мажбуриятларини бошқа хўжалик субъектлари сингари бажариши 
шарт; 
тўртинчидан
, ҳар бир давлат бюджетининг харажат гуруҳлари, хусусан, 
мудофаа, 
хавфсизликни 
сақлаш, 
тартиб-интизом 
ўрнатиш, 
бозор 
инфратузилмасини яратиш, аҳолини ижтимоий ҳимоялаш, соғлиқни сақлаш ва 
бошқа бир қатор харажатларини маблағ билан таъминлашга тижорат 
банкларидан томонидан тўланадиган солиқлардан шаклланадиган даромадлар 
ҳам йўналтирилади; 

---

20 
бешинчидан,
бюджет манфаатлари нуқтаи назаридан қаралганда тижорат 
банкларининг фойдасини солиққа тортиш мақсадга мувофиқдир. Сабаби, 
бюджет тақчиллиги шароитида тижорат банклари бюджет тақчиллигини 
қоплашда давлат бюджети ва корхоналар ўртасида воситачилик хизматини 
амалга оширади ва шу орқали бюджет камомадини тўлдиришга иштирок этади; 
олтинчидан,
давлат томонидан тижорат банкларини тартибга солиб 
туради ҳамда солиқнинг бошқаришга қулайлилик тамойилига мос равишда 
мамлакат тижорат банклари ўртасида эркин рақобат муҳитини юзага келтиради. 
Шундай қилиб, юқоридаги фикр мулоҳазаларимиздан кўриниб турибдики, 
тижорат банкларини солиққа тортиш тамойили мана шу омилларга боғлиқ экан. 
Бу омилларнинг ҳаммаси тижорат банкларини солиққа тортишнинг объектив 
зарурлигини кўрсатаётир.