Диссертация илмий раҳбар: техника фанлари номзоди, доц. Н. Б. Мирзаев 2021 й. Ташкент 2021 2

Полиуретан тагликни пойабзалнинг устки қисмига тўғридан-тўғри қуйиш бўлими
1 
Қолипланган 
танаворларни қабул 
қилиш.
СТ-УД1 
столи 
Танаворлар учун 
стеллаж, қайчи 
Супинаторлари 
патакка 
маҳкамланган 
қолипланган 
танаворлар тўлиқ ассортимент ва сифат талабига мос даражада, 
ўлчамлар бўйича алоҳида қутиларда қуйиш бўлимига етиб 
келади 
2 
Танаворларни 
агрегатнинг 
металл 
қолипига кийдириш ва 
тайёр 
пойабзални 
қолипдан чиқариб олиш 
Қуйиш 
агрегати 
пресс-
қолипи 
Махсус мослама 
Тагликни қуйишга тайёрланган қолипланган танавор пресс 
қолипига шундай кийдириладики, бунда патак бутун из бўйича 
қолипга зич ёпишиб турсин. Устки қисмида шикастланишлар 
бўлмаслиги керак. Пойабзалнинг ўлчамлари ва фасони пресс 
қолипиниг матрица ва пуансони ўлчамлари ва фасонига мос 
бўлиши керак. 
3 
Тортилган 
танаворга 
тагликни 
қуйиш 
чизиғини тушириш 
Қолипга 
тортилган 
танавор 
Қуйиш 
агрегатининг 
пресс-қолипи 
Қолипланган танавор кийдирилган пресслаш қолипи қуйи 
(пастки) ҳолатга туширилади ва пресс-қолипда туташрилади. 
Танаворда дағаллаштириш ва тагликни қуйиш чизиғи аниқ 
босилиши керак. 
4 
Таг чармни қуйиш учун 
тортиб 
қўйиладиган 
чеккасини белги
Қолипга 
тортилган 
танавор 
Агрегатдаги 
махсус
мослама 
Агрегатга ўрнатилган махсус мослама ёрдамида тортиб 
ўйиладиган 
чеккаси 
белгиланган 
қуйиш 
чизиғигача 
хурпайтирилади. Абразив асбоб 

---

101 
Жадвал 23 давоми 
чизиғигача 
қўшимча 
хурпайтириш ва чангдан 
тозалаш 
жилвирлаш қумқоғозига эга дискдан иборат бўлиб, унинг 
ёрдамида хурпайтириш амалга оширилади. Юза (сирт) 
қатлами, чарм дермасини шикастламаган ва танаворнинг 
тортиб қўйиш чеккасини бузмаган ҳолда, танаворнинг тортиб 
қўйиладиган чеккасидан олиб ташланади. Хурпайтириш бутун 
майдон бўйича бир текис бўлиши, қирқилган ва хурпаймай 
қолган жойлар бўлмаслиги керак. Хурпайтиришда ҳосил 
бўлган чанг чўтка ёки сиқилган ҳаво билан кетказилади. 
5 
Тортиб 
қўйиладиган 
чеккасига елим суртиш 
Агрегат-
нинг металл 
қолипига 
тортилган 
танавор 
Елим учун идиш, 
чўтка,
«DENLAKS» 
фирмасининг ТР 
3100 полиуретан 
елими 
Елим қўлда чўтка ёрдамида бир текис юпқа қатлам қилиб 
қуйиш чизиғигача тепа қисмининг тортиб қўйиладиган 
чеккасига суртилади. 
Тортиб қўйиладиган чеккадаги елим пардаси хона 
хароратида
18-20
0
С да 7-10 дақтқа давомида қуритилади. Полиуретан 
елимининг концентрацияси 21-23%. 
6 
Тагликни устки қисмига 
тўғридан-тўғри қуйиш 
№NSK-
294А-2 
қуйиш 
агрегати 
Қуйиш қурилмаси 16 та қолип ташувчи ва червякли-
плунжерли типдаги қуйиш инжекторига эга айланувчи думалоқ 
столдан ташкил топади. Ускуна инжектори цилиндрида 
резинали аралашма пластификацияланади, қиздирилади ва 
қовушқоқ оқувчан ҳолатга ўтганидан кейин босим остида ёпиқ 
пресс-қолипга 
сачратилади. 
У 
ускунада 
ёй 
бўйлаб 
харакатланади ва вулканизация цикли якунланганидан сўнг 
автоматик узилади. 
Таглик қуйишдан олдин пресс-қолипдан литниклар 
кетказилади, пойабзалга эга пресс қолипи қуйи ҳолатга 
ўрнатилади. Қуйиш режими: шнекда зоналар бўйича харорат -
170-180
0
С, шнекдаги босим - 20-30 атм, пуансондаги босим - 
7,5-8,5 атм, агрегат ишининг такти (сурати) давомийлиги 
Т
так
– 
5-6 дақ. 

---

102 
Жадвал 23 давоми
7 
Қуйиш жараёнида ҳосил 
бўладиган ортиқчаларни 
(выпрессовка) 
ларни 
қирқиш 
ва 
пойабзал 
тешикларини 
қайноқ 
усулда беркитиш 
СТ-УД1 
столи 
Ўтмас пичоқ
Қуйишжараёнидаҳосил 
бўладиган 
ортиқчалар 
тайёр 
пойабзалдан 80
0
С гача қиздирилган ўтмас пичоқ билан 
кетказилади, бунда танаворнинг тепа қисми ва Тагликнинг ён 
қисми шакстланмаслиги керак. 
8 
Ретушлаш ва пойабзал 
нуқсонларини беркитиш 
СТ-УД1 
столи, 
электр 
дазмол, 
СЖ-1 
стеллажи 
Пардозлаш муми, 
этилацетат, бўёқ, 
мовут лаҳтак 
Пойабзалдаги барча ифлосликлар кетказилади. Пойабзалдаги 
тайёр маҳсулот сифатига таъсир каўрсатмайдиган ва унинг товар 
кўринишини ёмонлаштирмайдиган сезиларсиз механик нуқсонлар 
синчковлик билан беркитилади. 
Майда ғижим ва ажинлар электр дазмол билан силлиқланади. 
Дазмол юзасидаги харорат 100
0
С дан ошмаслиги керак. 
Пойабзал тепа қисми пардасидаги доғ ва сезиларсиз 
шикастланишлар пойабзалнинг тепа қисми рангида ретушланади.
Ретушланган жойлар ажралиб турмаслиги керак.
9 
Пойабзал 
сифатини 
назорат қилиш 
СТ-УД1 
столи 
Бўр, қалам 
Тайёр пойабзалда ифлосликлар, ғижимликлар ва ҳ.к. лар 
бўлмаслиги, яъни у пойабзал учун МТҲ га жавоб бериши 
керак. 
10 
Ички патакни жойлаш 
СТ-УД1 
столи 
Елимли Б-1 
идиши, чўтка 
Ички патак пойабзалга шундай қўйиладики, бунда асосий 
патак тўлиқ ёпилсин. Деталларда қийшайишларга, ажинларга, 
ғижим ва ифлосланишларга йўл қўйилмайди. 
11 
Боғичўрнатиш, 
пойабзалниўраб-жойлаш 
СТ-Б столи 
Боғичлар
Блокча ёки илмоқчаларга эга пойабзал камида иккита 
пастки блокчалар бўйича боғичланади. Боғичларнинг чеккаси 
пойабзалнинг ичига киритиб қўйилади. Боғичларнинг ранги 
пойабзалнинг тепа қисми ёки пардозланиши ранги билан уйғун 
бўлиши керак. 
12 
Тайёр пойабзални 
қутиларга жойлаш. 
СТ-Б столи 30×60×30 ўлчамли 
қутилар 
Тайёр пойабзал бир хил ўлчам ва фасонда 6 жуфтдан қилиб 
қутиларга жойланади. Қути этикеткасида қуйидагилар ёзилади: 
товарнинг номи, модель №, ранги, жуфтлар сони, ўлчами ва 
тайёрловчининг номи.