Диссертация илмий раҳбар Тарих фанлари доктори, профессор Ҳ.Ҳ. Тўраев

Илмий ва амалий аҳамияти. Бухоро музейларида мавжуд тарихий 
ашёларни илмий таснифлашда ҳар бир экспонатга хос ўрганиш услублари 
ишлаб чиқилди ва улардан амалда фойдаланилди. Ушбу турдаги 
буюмларга илмий таъриф (паспорт)лар ёзишда хорижий музейларнинг 
тажрибалари асос қилиб олинди. Масалан, Хитой чиннилари алоҳида 
оилалари бўйича, рус самоварлари шаклига кўра, овал, банка, шолғом ва 
шу каби туркумлар орқали таснифланди. Захирахоналарда сақланаётган 
баъзи экспонатлар ЮНЕСКО томонидан ишлаб чиқилган қоидалар 
асосида қимматлилик даражаси аниқланди.
Синовдан ўтказиш. Ушбу кичик илмий тадқиқот жаҳон тарихи ва 
дунё 
музейлари 
илмий 
тажрибаларидан 
фойдаланган 
ҳолда, 
республикамизнинг музей ишларида, талабаларга жаҳон тарихини 
ўқитишда ҳамда Бухоро ва дунё музейларида тадқиқот ишларини олиб 
боришда қўлланилади. Шунингдек, хорижлик меҳмонларга Бухоро 
музейининг жаҳон моддий маданиятини ўзида сақлаб келаётганлиги 
билан таништиришда қўлланма бўлиб хизмат қилади. 1882 йил куз ойида 
Ўрта Осиё бўйлаб саёҳат қилган рус ёзувчиси В.В. Кркестовский 
Туркистон гнерал-губурнатори Бухоро амирига қуйидаги буюмларни 
совға қилганлигини айтиб ўтади: 
Императорнинг кумуш рамкали фронтон шаклида ишланган 
портрети;
Мева қўйиш учун кумуш гардишли 2 дона катта ваза; 
Шарбат ва салқин ичимликлар учун кумушдардишли биллур кўза; 
Кремл сурати ўйиб ишланган кумуш шакардон; 
Йирик кумуш самовар; 
24 та буюмдан иборат чинни идишлар тўплами; 
24 та буюмдан иборат биллур идишлар тўплами; 
Халат учун ҳашамдор бахмалнинг икки бўлаги; 
қиммат духоба бўлаги; 

---

9 
зардўзи ишланган парча мато бўлаги; 
Белл системасидаги телефон ишлаташ учун барча анжомлари билан; 
Жами 12 та совға юборилган, аммо совғалар Тошкентда очиб 
кўрилганда иккита биллур безакли олтин суви юритилган эски вақтдаги 
Александр заводида ишланган вазалар синдирилган
1
. Юқорида номлари 
саналган идишларнинг маълум бир қисми ҳозир ҳам музейда 
сақланмоқда.