Диссертация илмий раҳбар: проф. Шамсутдинов Ф

O'zbekiston qimmatli qog'ozlar bozoridagi investitsion institutlar sonining 

faoliyat turi bo'yicha dinamikasi

7

 

 

№ 

Faoliyat turlari 

2008 

2009 

2010 

2011 

2012 

2013 

2014 

1 

Investitsion vositachi 

110 

105 

103 

103 

74 

91 

89 

2 

Investitsion 

kompaniya 

7 

9 

10 

11 

10 

12 

12 

3 

Investitsion. 

maslaxatchi 

29 

27 

26 

23 

18 

25 

24 

4 

Depozitariy  

32 

32 

30 

33 

20 

36 

38 

5 

Reestrsaqlovchi 

57 

59 

58 

52 

33 

46 

47 

6 

Boshqaruvchi 

kompaniya 

33 

32 

31 

38 

51 

65 

65 

7 

Investitsion fond 

14 

15 

16 

17 

17 

16 

13 

8 

XIF 

24 

23 

22 

14 

8 

8 

5 

9 

Xisob-kliring palatasi 

2 

1 

1 

1 

1 

2 

2 

10 

Nominal saqlovchi 

14 

13 

10 

10 

12 

16 

15 

11 

Nobirjaviy savdolarni 

tashkillashtiruvchi 

1 

1 

- 

- 

- 

1 

2 

  

Jami 

323 

317 

277 

302 

244 

318 

312 

                                                 

7

 Qimmatli qog'ozlar bozori faoliyatini muvofiqlashtiirsh va nazorat qilish Markazi. 

---

28 

 

 O'zbekiston qimmatli qog'ozlar bozori qisqa, lekin o'zining boy tarixiga ega 

va  bundan  kuzatish  mumkinki,  mamlakatda  iqtisodiyotning  real  sektorining 

investitsion  rivojlantirish  uchun  qulay  sharoitni  ta'minlovchi  yuqori  darajada 

tashkillashgan  qimmatli  qog'ozlar  bozorini  tuzishga  aloxida  ahamiyat  berilgan. 

Xozirgi kunda milliy qimmatli qog'ozlar bozorining zaruriy infratuzilmasi tuzilgan 

bo'lib,  buning  omili  bo'lib  amalga  oshirilgan  keng  miqyosli  iqtisodiy  isloxotlar 

xizmat  qildi.  Qimmatli  qog'ozlar  bozori  rivojlanishining  katalizatori  bo'lib 

xususiylashtirish  e'tirof  etildi,  lekin  afsuski  u  qimmatli  qog'ozlar  bozorini  tez 

sur'atlar bilan rivojlanishida samarali xizmat qilmadi. Shunga qaramasdan so'nggi 

yillarda  qimmatli  qog'ozlar  bozorining  operatsion  strukturasi  tashkil  etildi, 

muomaladagi  qimmatli  qog'ozlar turlari va  ularning bozori kengaydi.  O'zbekiston 

qimmatli qog'ozlar bozorining rivojlanish dinamikasi  1-5 jadvallarda keltirilgan.  

Ta'kidlanganidek,  qimmatli  qog'ozlar  bozorining  asosiy  funktsiyalaridan 

xisoblangan  taqsimlovchi  va  qayta  taqsimlovchi  funktsiya  bo'lib,  uni  ham  o'z 

navbatida guruxlarga ajratish mumkin. Ulardan biri bu moliyaviy resurslarni bozor 

faoliyatining  soxalari  va  tarmoqlari  o'rtasida  taqsimlash  hamda  qayta  taqsimlash 

bo'lib,  O'zbekistonda  qimmatli  qog'ozlar  bozori  mazkur  funktsiyasini  bajarish 

darajasini  yuqoridagi  jadval  orqali  kuzatish  mumkin.  Misol  uchun,  birinchi 

navbatda qimmatli qog'ozlarning savdo xajmi ko'rsatkichiga e'tibor qaratsa bo'ladi. 

Ya'ni resurslar tarmoqlar o'rtasidagi taqsimoti avvalo birlamchi bozor orqali, qayta 

taqsimoti esa ikkilamchi bozor orqali amalga oshiriladi: 

 

Albatta 2014 yil davomida ikkilamchi bozor ulushining o'sishi bu resurslarni 

samarali  qayta  taqsimlashda  qimmatli  qog'ozlar  bozori  o'z  funktsiyasini  bajara 

boshlagan  deyish  mumkin,  lekin  bunda  e'tibor  qaratiladigan  yana  bir  jihat  ham 

borki, bu  umuman  bozor  xajmi  va  uning iqtisodiyot  uchun  qay  darajada  salmoqli 

ekanligi.  Bu  jihatdan  biz  O'zbekiston  qimmatli  qog'ozlar  bozorini  taxlil  qilishda 

bozor  kapitalizatsiyasi  ko'rsatkichi  yordam  beradi.  Bu  ko'rsatkich  bozor  xajmini 

mamlakaat  yalpi  ichki  maxsulotiga  nisbati  orqali  aniqlanadi.  Jaxon  amaliyotida 

qimmatli  qog'ozlar  bozori  yuqori  darajada  taraqqiy  etgan  davlatlarda  mazkur 

ko'rsatkichni  yalpi  ichki  maxsulot  xajmiga  teng  yoki  uning  1,2  barobari  o'rtasida 

---

29 

 

bo'lishligi  tavsiya  etiladi.  Shu  nuqtai  nazardan  olib  qaraganda  O'zbekiston 

qimmatli  qog'ozlar  bozorining  kapitalizatsiya  darajasi  2014  yilda  o'zining  eng 

yuqori  ko'rsatkichiga  erishgan  bo'lsada(2,3  foiz),  bu  juda  past  ko'rsatkich 

xisoblanadi.  

2-jadval