Диссертация Илмий раҳбар: проф. Г. Х. Ибрагимова Тошкент 2013 Магистрлик диссетацияси иши "Иқтисодий педагогика"

3.2. Талабаларда тадбиркорлик хусусиятларини шакллантиришда ахлоқий сифатларнинг ўрни

Тадбиркорлик этикаси-бу ишбилармонлик тузилмалари ва давлат, ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчи, мижоз ва сотувчи, ишбилармонлар, рақобатчилар ўамда корхона ичидаги ишловчилар орасидаги маънавийлик меъёрлари тизимидир.

Бизнес этикаси меъёрлари мамлакатдаги ишчанлик руҳи ва унинг хусусиятларини белгилайди.
Этика тушунчаси иккита жиҳатни ўз ичига олади:

• 
  этика – бу, маълум жамият, кишилар гуруҳи, касб-корлар учун қўлланадиган руҳий ва аҳлоқий меъёрлар тизимидир.
  
• 
  Этикавий меъёрлар ҳуқуқ билан, яъни давлат томонидан белгиланган ёки санкцияланган умуммажбурий ўзини тутиш қоидалари ва меъёрлари мажмуаси билан боғлиқдир.
  

Шундай қилиб, инсоннинг ҳар қандай фаолияти шу жумладан, ишбилармонлик ҳам, этика ва ҳуқуқий ўлчовлари билан баҳоланади. Амалдаги қонунчилик жамиятга ўз хоҳиш-иродасини бизнеснинг ахлоқий-хуқуқий ўлчовлари асосида ифодалаш учун имкон яратади. Ишбилармонлар қонунни бузганлиги учун маълум жазо белгиланса, унинг бизнесда этика ва ахлоқий-хуқуқий меъёрларини бузганлиги учун у жамиятнинг қаҳр-ғазабига дучор бўлади. Бунинг учун, жамиятда юқори этикавий меъёрларига амал қилиниши керак.
Ўз ишини қонун бўйича олиб бориш этик ва руҳий-ахлоқий ўлчовларга риоя қилиш билан бир хил эмас. Бизнесда деярли тез-тез шундай вазиятлар яратиладики, унда, қонунни бузмай туриб этикавий меъёр ва қоидалардан оғиш кузатилади, бу эса бизнеснинг нафақат ўзи учун, балки жамият учун ҳам салбий натижалар келтириши мумкин.
Кейинги икки ўн йилликда Ғарбда бизнес этикасига риоя қилиш муаммоси жамият ҳаётида энг оғриқ нуқталардан бирига айланди. Ҳозирги шароитларда бу масала бизнинг республикамизда ҳам муҳим бўлиб бормоқда. Хуфиёна бизнес соҳасининг кенгайиши, коррупциянинг кучайиши, ноҳақ рақобат ишлаб чиқаришда эҳтиёткорлик меъёрлари, маҳсулот сифати стандартлари билан ҳисоблашмаслик, атроф муҳитнинг ифлосланиши каби ҳолатлар ишбилармоннинг роли тўғрисида жамиятда салбий фикр пайдо бўлишига сабабчи бўлади.
Ижтимоий тадқиқотлар натижаларига кўра бизнеснинг Ватанимиз ишбилармонларининг илмий савияси ривожланган мамлакатлардагига нисбатан паст эканлиги аниқланади. Бунда умуман, ҳамдўстлик мамлакатларидаги, бизнеснинг ўзи фаолият соҳаси сифатида ижобий қабул қилинсада, унинг амалга оширилиш шакли ижобий баҳолаб бўлмайдиган даражада деб баҳоланади. Ўз навбатида, ишбилармонлар ҳақидаги жамиятнинг салбий фикрлари ҳам албатта, ибзнеснинг нормал тараққиётига путур етказиши турган гап.