Диссертация Илмий раҳбар: проф. Г. Х. Ибрагимова Тошкент 2013 Магистрлик диссетацияси иши "Иқтисодий педагогика"

Бизнес этикасининг асосий қоидаларига қуйидагилар киради: қонунни ҳурмат қилиш, тўғрилик, ўз сўзига ва тузилган шартномага жавоб бериш, ишончлилик, ишонч ва ижтимоий жавобгарлик, ҳеч қачон ва ҳеч қандай шароитда ўз ҳизматларини, буюртмачиларни, ҳиссадорларни, раҳбарларни, мол етказиб берувчиларни, назорат қилувчи идораларни алдамаслик мажбуриятлари ва бошқалар.¹⁸
Тараққий топган давлатларда, айниқса Япония ва АҚШ да фирмаларнинг “этика кодекси” ва бизнесменларнинг алоҳида касб усталари гуруҳларининг “ишбилармонлар кодекси” кенг қўлланади. Уларни цех этикаси кодекси деб ҳам аташ мумкин. Ушбу кодексларга биноан у ёки бу тармоқ фирмалари бир хил этика ўлчовларини қўллайдилар. Бундай кодекслар рақобатчиларнинг этикага хилоф хулқларини аниқлашни осонлаштиради. Ишбилармон бизнес кодексининг асосий қисмларидан бири ишбилармон ва истеъмолчи ўртасидаги муносабатлар ҳисобланади.
Энг биринчи “Бизнесмен кодекси” америкаликлар томонидан 1913 йилда ишлаб чиқилган бўлиб, унда еттита иш юритиш қоидаси қабул қилинган. Бу қоидалар битта асосга жамланган бўлиб,бу бизнес соҳасидаги усул ва сиёсатни баҳолашда уларнинг ҳақиқат ва адолатлилик тушунчаларига мос келиши билан белгиланганидир.
Вақт ўтиши билан кодекс бир неча бор такомиллашди. Натижада, бу борада турли фирмалар ва компаниялар томонидан тўпланган, уларнинг тажрибасига асосланган, умумлашган Ғарб ишбилармон дунёсида кенг маълум бўлган ишбилармонликнинг ўн насиҳати бунга асос бўлди. Бу насиҳатларга ҳар бир тадбиркор амал қилиши керак. Улар қуйидагилардан иборат:
Тадбиркорлик ишига оид ғоя топиш. Сиз бозорга қандай товар (мол), хизмат турларини таклиф қилаётганингиз ҳақида аниқ тасаввурга эга бўлишингиз керак. Аввал ўзингиз қила оладиган нарсадан нимани сотиш мумкинлигини ҳал қилиб, сўнгра ишлаб чиқариш керак. Янгиликни қидиринг. Рақобатдан қўрқманг. Бу- бозорда бор нарса, унга ўйланиб ўтириш ярамайди. Сизда рақобатчиларга қарши учта кучли қурол борлигини эсда тутинг: Улар сифат, нарх ва рекламадир.
Сифат – бу истеъмол хусусиятларининг (хоссаларининг) мажмуасидир. Харидорга охир-оқибатда шунчаки буюмлар ёки хизматлар керак эмас. Унга ўз муаммоларининг ечими керак. Айнан шу катта пул туради ва энг кўп фойда беради. Масалан: девор блокларини ишлаб чиқариш ва сотиш мумкин. Аммо бутун куч-қувватини жамлаб, харидорга тайёр уй таклиф қилиш анча фойдалироқдир.