Dispers sistemalar (lot dispergere bo‘lak-bo‘lak bo‘lib ketmoq, tarqalmoq) biror moddaning mayda

 
 

---

14 
20.Adsorbsiya issiqligi 
Adsorbsiya hodisasi ham xuddi suyuqlikning bug’lanishi,moddaning suvda erishi kabi qaytar jarayondir. 
Bu yerda bir-biriga qarama-qarshi 2 jarayon bo’ladi: biri moddaning yutilishi bo’lsa, ikkinchisi yutilgan 
moddaning adsorbent sirtidan chiqib ketishi, (yani desorbsiyadir).Har qanday qaytar jarayondagi kabi, bu 
yerda ham yutilish jarayoni avval tez boradi, so`ngra yutilish va ajralib chiqish jarayonlarining tezliklari 
baravarlashib, sistema adsorbsion muvozanat holatiga keladi. Odatda, adsorbsion muvozanat juda tez 
(sekundlar va ba`zan minutlar davomida) qaror topadi. Masalan, pista ko`mir sirtida SO
2 
ning 
adsorblanish muvozanati 20 sekunddan keyin, O
2
yutilganida 2.5 soatdan so`ng qaror topadi. Odatda, 
adsorbsion muvozanat juda tez (sekundlar va ba`zan minutlar davomida) qaror topadi. Masalan, pista 
ko`mir sirtida SO
2 
ning adsorblanish muvozanati 20 sekunddan keyin, O
2
yutilganida 2.5 soatdan so`ng 
qaror topadi. Agar adsorbitsion muvozanat uzoq vaqt davomida qaror topmasa, adsorbitsiya boshqa xil 
jarayonlar bilan murakkablashgan deyish mumkin.Adsorbitsion muvozanat ham dinamik muvozanatdir. 
Adsorbitsion muvozanat holati temperatura o`zgarganda o`zgaradi.Adsorbitsiya jarayoni issiqlik chiqarish 
bilan boradi. Adsorbitsiya vaqtida ajralib chiqadigan issiqlik 
Adsorbitsiya issiqligi
deyiladi. Adsorbitsion 
muvozanatning siljishi ham Le-Shatele prinspiga bo’ysunganligi uchun temperaturatura ko’tarilganida 
muvozanat modda kam yutiladigan tomonga qarab siljiydi. Desorbsiya jarayoni, aksincha issiqlik yutilishi 
bilan boradi. Shu sababli, temperaturani oshirish orqali adsorbentga yutilgan moddani ko’proq qaytadan 
chiqarish munkin.Desorbsiya jarayoni, aksincha issiqlik yutilishi bilan boradi. Shu sababli, temperaturani 
oshirish orqali adsorbentga yutilgan moddani ko’proq qaytadan chiqarish munkin.Agar adsorbent bilan 
adsorbtiv o’rtasida ximiyaviy reaksiya sodir bo’lsa, (xemosorbsiya) adsorbitsion muvozanatqaror 
topmaydi; bu holda adsorbsiya qaytmas jarayon xarakteriga ega bo’ladi. 
Fizikaviy adsorbsiyada ham, xemosorbsiyada ham issiqlik effekti kuzatiladi, ya’ni issiqlik chiqadi. 
Xemosorbsiyada ajralib chiqadigan issiqlik miqdori ximiyaviy reaksiyalarning issiqlik effektiga yaqin 
keladi. Fizikaviy adsorbitsiya ajralib chiqqan issiqlik kalorimetrlar yordamida o’lchanadi, lekin bunda 
olingan natijalar taqribiy bo’ladi, chunki adsorbsiya va demak,issiqlik chiqishi ancha vaqtga cho’ziladi. 
Adsorbitsiyaning integral issiqligi va diferensial issiqligi degan tushunchalar kiritiladi, 1gramm 
adsorbentga gaz yoki bug’ yutilganda chiqqan umumiy issiqlik miqdori