Dirixle prinsipi

---

DIRIXLE PRINSIPI 
Buyuk nemis matematiki Peter Gustav Lejen Dirixle 1805-1859 
yillarda yashab ijod qilgan. Ushbu maqolada chekli 
toʻplamlarning asosiy xossasini ifodalovchi, uning nomi bilan 
ataladigan prinsip – Dirixle prinsipi haqida bayon qilingan. 
Bulardan tashqari Dirixle prinsipi yordamida bir nechta 
masalalar yechib berilgan va oʻquvchiga mustaqil yechish 
uchun 
masalalar tavsiya etilgan. Biz bu prinsipni toʻplamlar 
tilida emas, oddiy tushuntirishga harakat qilamiz: “n ta 
qafasda n tadan ortiq quyon joylashgan boʻlsa, u holda 
qaysidir qafasda bittadan ortiq quyon joylashadi”. 
 

---

 

---

 Bu prinsipning qoʻllanish koʻlami judayam kengligi bilan 
ahamiyatlidir. Uning yordamida ham mantiqiy ham matematik 
masalalar yechiladi. Bir qaraganda Dirixle prinsipi juda 
soddaga oʻxshab tuyuladi, lekin uni qoʻllab masalalar yechish 
oson ish emas. Buning uchun masala shartini boʻlaklarga 
ajratib olish kabi koʻnikmalar talab etiladi. 
Endi Dirixle prinsipi yordamida yechiladigan ayrim masalalarni 
koʻrib chiqamiz. 1 – masala. Kamida nechta natural son olinsa, 
ular orasida ayirmasi 5 ga boʻlinadigan ikkitasi topiladi? 
Yechilishi. Ixtiyoriy tanlab olingan natural sonni 5 ga boʻlganda 
u 5 ga qoldiqsiz boʻlinadi yoki quyidagi qoldiqlardan bittasi 
qoladi; 1, 2, 3, 4. Shuning uchun 5 ta natural sonni tanlab 

---

olganda biz uchun eng “noqulay”i ularning qoldiqlari turlicha