Дипломатия университети «халқаро муносабатлар» факултети «Халқаро муносабатлар»

2-БОБ. ЎЗБЕКИСТОН-ФРАНЦИЯ МУНОСАБАТЛАРИНИНГ УСТУВОР ЙЎНАЛИШЛАРИ...........................................................................19

1. 
   Ҳамкорликнинг устувор йўналишларини аниқлашда давлатларнинг ёндашуви.................................................................................................19
   
2. 
   Савдо-иқтисодий ҳамкорлик.................................................................20
   
3. 
   Ўзбекистон-Франция ҳамкорлигининг минтақавий асослари...........24
   

3-БОБ. ЎЗБЕКИСТОН-ФРАНЦИЯ ҲАМКОРЛИГИНИНГ ИСТИҚБОЛЛАРИ..............................................................................................26
3.1 Ҳамкорликни ривожлантириш йўлида мавжуд тўсиқлар ва муаммолар..............................................................................................................26
3.2 Икки томонлама муносабатларнинг келгусида ривожлантириш истиқболи мавжуд бўлган соҳалар.......................................................................31
ХУЛОСА...............................................................................................................47
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР..............................................................49
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. 
   Ўзбекистон Республикасиинг “Ўзбекистон Республикаси Ташқи сиёсий фаолияти концепцияси тўғрисида”ги № ЎРҚ-330 сонли қонуни// Олий Мажлис ахборотномаси, 2012, 9/1 (1437)-сон, 13-б.
   
2. 
   Каримов И.А. Жамиятни демократиялаштириш ва жамиятни янгилаш, мамлакатни ислох этишдир. модернизациялаш-бизнинг бош максадимиз. Узбекистон республикасининг Олий Мажлиси конунчилик палатаси ва Сенати қўшма мажлисида қилинган маъруза. Т., “Узбекистон”. 2005 Б.63.
   
3. 
   Акмал Саидов: Ўзбекистон ташқи сиёсатининг Европа йўналишида Франция устувор ўринни эгаллайди​. «Халқ сўзи», 09 Октябрь 2018.
   
4. 
   Внешнеторговый оборот Республики Узбекистан (за январь-декабрь 2020). Госкомстат 2021б стр.6
   
5. 
   Государственный депортамент статистики Министерства экономики РУ: Информация по объему международного товарооборота РУ по годам. С.1.
   
6. 
   Государственный депортамент статистики Министерства экономики РУ: Информация по объему международного товарооборота РУ по годам. С.4
   
7. 
   Государственный депортамент статистики Министерства экономики РУ: Информация по объему международного товарооборота РУ по годам. С.4
   
8. 
   Двусторонные отношения: Узбекисан-Франция: http://www.diplomatie.gouv.fr/ru/dossiers-pays/ouzbekistan/la-france-et-l-ouzbekistan/
   
9. 
   Делегация Medef International приняла участие в деловом форуме https://invest.gov.uz/ru/mediacenter/news/delegatsiya-medef-international-prinyalauchastie-v-delovom-forume/
   
10. 
    Люсьен Керен, Акмал Саидов: АМИР ТЕМУР ВА ФРАНЦИЯ, 2016 й.
    
11. 
    Рахмон Фармонов: История международных отношений Республики Узбекистан. Ташкент, 2017, с.78.
    
12. 
    Рахмон Фармонов, Барно Карабаева: Франциядаги сиёсий жараёнлар. 2017 й.
    
13. 
    Президент Узбекистана встретился с международными консультантами. https://president.uz/ru/lists/view/4251
    
14. 
    Паскаль Лоро. Франция- идеальный партнер для Центральной Азии. https: cabar.asia/ru/paskal-loro-frantsiya-idealniy-partner-dlya-stran-tsentralnoj-azii 13.03.2020
    
15. 
    “Правда Востока” 1994 йил. 28 апрель.
    
16. 
    Франциянинг Rungis Semmaris компанияси кўмагида Ўзбекистоннинг саккиз вилоятида агрологистика марказлари яратилади. https://invest.gov.uz/uz/mediacenter/news/with-the-support-of-the-french-companyrungis-semmaris-agrological-centers-will-be-created-in-eight-regions-of-uzbekistan/
    
17. 
    “Халқ сўзи” газетаси. -1993, 2 ноябрь.
    
18. 
    Эммануэл Макрон: Революция (ўзбек тилида)
    
19. 
    ЎзР ТИВ Европа мамлакатлари бошкармасининг жорий архиви 15 папка Франция-Б.3
    
20. 
    Alliance Francaise Tachkent. Основная миссия и деятельность: http://www.af-tachkent.uz/ru
    
21. 
    Cooperation bilateral entre la France et l’Ouzbekistan. http://www.diplomatie.gouv.fr/ru/dossiers-pays/ouzbekistan/la-france-et-l-ouzbekistan/nouveautes
    
22. 
    Fiche repères économiques pays. Ouzbékistan. Direction de la diplomatie économique. 2019. P.1
    
23. 
    Fiche repères économiques du pays- Ouzbékistan. Direction de la Diplomatie economique MAEE. Paris, 2019.
    
24. 
    France Economic Outlook, February 29, 2019, https://www.focuseconomics.com/countries/france
    
25. 
    Jacques Barrat, Coline Ferro, Charlotte Wang: Géopolitique de l'Ouzbékistan, Spm, 2011
    
26. 
    La France en Ouzbekistan. Histoire: https://uz.ambafrance.org/istoriya
    
27. 
    NON-TECHNICAL SUMMARY- 131,35 MWp Solar Tracking Bi-Facial PV project – Tutly Uzbekistan. 20 november 2020. Available at https://www.total-eren.com/wp-content/uploads/2020/11/P_016410_2004_AA-93004_01-Total-Erenbi-fi-PV-Tutly-Uzbekistan-NTS_final.pdf; Assystem in Uzbekistan https://www.assystem.com/en/assystem-in-uzbekistan/, https://uzassystem.uz/#!/activities; Orano formalizes its partnership in Uzbekistan with a joint venture. 12.04.2019. https://www.orano.group/en/news/newsgroup/2019/december/orano-formalizes-its-partnership-in-uzbekistan-with-a-jointventure;
    
28. 
    Ouzbekistan, nouvel Eldorado: https://www.lemoci.com/louzbekistan-eldorado-pour-les-entreprises-francaises
    
29. 
    SUEZ wins a 142 million euros contract to modernize and improve water services for the capital city of Uzbekistan. https://www.suez.com/en/news/pressreleases/suez-wins-a-contract-to-modernize-and-improve-water-services-for-thecapital-city-of-uzbekistan
    
30. 
    Uzbekistan Country Information (GSP Hub). Monitoring missions and priorities in Uzbekistan. https://gsphub.eu/country-info/Uzbekistan
    
31. 
    Uzbekistan joins EU’s GSP+ arrangement. 9 april 2021. Official site of European Commission. Avalaible at: https://trade.ec.europa.eu/doclib/press/index.cfm?id=2263
    
32. 
    Yulduz Uktamovna Makhmasobirova: Institutional Factor in the Interstate Cooperation’s Development: The Example of Uzbek-French Relations, International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding. https://ijmmu.com/index.php/ijmmu/article/view/3502
    
33. 
    Yulduz Maxmasobirova, O‘ZBEKISTON VA FRANSIYA HAMKORLIGINING ISTIQBOLDAGI RIVOJLANISH TENDENSIYALARI, Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, V1, Issue 5.
    

O’ZBEKISTON VA FRANSIYA HAMKORLIGINING ISTIQBOLDAGI RIVOJLANISH TENDENSIYALARI

Актуальность темы Франция - одно из ведущих и основных государств в Европейском союзе. Без неё не может быть принято ни одно решение затрагивающее судьбу Европы, она сыграла огромную роль в европейской и международной истории. Это самое большое государство западной Европы, её площадь составляет 674 685 км², с населением в 66 991 000 человек. Основными союзниками Франции являются Германия, Италия, США а так же другие страны НАТО и Европейского Союза.
Россия – самое большое государство на планете, её площадь составляет 17 098 246 км², с населением в 145 млн. человек. Россия внесла огромный клад в историю формирования современного мира, начиная с Древней Руси, Имперской России, СССР и заканчивая Российской Федерацией.
Одним же из важнейших элементов государственного суверенитета является внешняя политика государства. Внешняя политика – это концентрированное выражение внутренней.
Выпускная квалификационная работа на тему: «Российскофранцузские отношения в конце XX- начало XXI века» содержит. Страниц текста, использованных источников –, приложений –. Ключевые слова: российско-французские отношения, современная система МО, концепция внешней политики
Объект исследования – развитие российско-французских отношений в конце XX- начало XXI века.
Предмет – факторы и перспективы развития российско-французских отношений в конце XX – начале XXI вв.

Annotatsiya. Maqola o’zbek-fransuz hamkorligidagi transformatsiona jarayonlar va istiqbollar tahliliga bag’ishlangan. Bunda hamkorlik ustuvor yo’nalishlarini aniqlab olish, savdo-iqtisodiy va mintaqaviy masalalar bo’yicha tomonlar tashqi siyosatidagi o’zgarishlar qiyosiy va tizimli metodlardan foydalanilgan holda o’rganilgan.

Tahlil natijasida, O’zbekiston va Fransiya o’zaro hamkorlikning konstruktiv va intensiv rivojlanishi yo’lida ekanligi va bu hamkorlik asosida ikki tomonlama o’zaro manfaatlar mavjudligi aniqlangan. O’zbekiston uchun bular ancha keng va ko’p vektorli manfaatlar: ijtimoiy modernizatsiya, iqtisodiy hamkorlik, sanoat sohasini rivojlantirish, mintaqaviy masalalar bo’yicha hamkorlik, xalqaro maydonda va tashkilotlar doirasida hamkorlik, umuman davlat va jamiyat taraqqiyotining turli jabhalarida fransuz tajribasi va sarmoyalaridan foydalanish ekanligi; Fransiya manfaatlari esa avvalo O’zbekistonning geostrategik joylashuvi, uning tabiiy resurslarga boyligi hamda transport-infrastruktura salohiyati bilan belgilanishi aniqlangan. Shuningdek, Fransiya uchun O’zbekiston butun Markaziy Osiyo singari yangi to’yinmagan muqobil bozor, fransuz biznes doiralari uchun yangi platforma vazifasini bajarayotgani ochib berilgan.
Kalit so’zlar. O’zbekiston, Fransiya, Markaziy Osiyo, xalqaro munosabatlar, tashqi siyosat, ikki tomonlama hamkorlik
Fransiya boy tarixiy-madaniy meros, ijtimoiy-siyosiy an’analar va innovatsiyalar mamlakati. U Yevropa integratsiyasining asoschilaridan biri, BMT Xavfsizlik Kengashining doimiy a’zosi. Fransiya YaIMning aholi jon boshiga ko’ra dunyoda yettinchi [1] va Yevropa Ittifoqida ikkinchi [2] eng katta iqtisodiyotdir. Shuningdek, Fransiya Markaziy Osiyoning barcha sobiq Ittifoq mamlakatlari bilan ular mustaqillikka erishgach eng birinchilardan bo’lib rasmiy diplomatik munosabatlar o’rnatgan davlatlardan hisoblanadi. Biroq, Fransiyaning jahon siyosatidagi umumiy faoliyati hamda O’zbekistonning Rossiya Federatsiyasi, Xitoy Xalq Respublikasi, AQSh, Hindiston, Koreya Respublikasi, Germaniya, Yaponiya kabi global aktorlar bilan faol va samarali siyosiy-iqtisodiy aloqalari doirasida, o’zbek-fransuz hamkorligi nafaqat Fransiya, balki O’zbekiston uchun ham ustuvor va o’ta ahamiyatli bo’lib ko’rinmasligi mumkin.
Ayniqsa, hamkorlik evolyutsiyasidagi asosiy muammo ustuvor yo’nalishni belgilash bo’ldi: Fransiya O’zbekistonning rivojlanishida asosiy masala bu tashkiliy va ma’muriy hamda qonunchilik islohotlari turishi kerak deb hisoblab keldi. O’zbekiston esa asosiy muzokara mavzusi investitsiya va savdo masalalari deb hisobladi. Bu holat ayniqsa hamkorlikning ilk davrlaridanoq o’zaro harakatlar kordinatsiyasiga to’liq erishishga halaqit berdi.
Biroq, hamkorlikning so’ngi besh yillik dinamikasiga e’tibor qaratsak, ham miqdoriy, ham mazmuman, ya’ni sifat jihatidan transformatsiyalar ko’zga tashlanadi. Mazkur transformatsiyalar esa o’zbek-fransuz aloqalaridagi istiqbolli sohalar va yo’nalishlarni aniqlab olish imkonini beradi.
TAHLIL METODLARI VA USLUBLARI.
Tadqiqot davomida tizimli, qiyosiy va istiqbolni baholash (prognozlashtirish) tahlil metodlaridan keng foydalanildi. Tizimli tadqiqot — maʼlum bir mavzuni (jarayon, voqea va h.k.) tizimning ichki jarayonlari va tashqi muhit oʼrtasidagi munosabatni oʼrganadigan oʼzaro bogʼliq elementlar / komponentlar toʼplami sifatida tadqiq etish maqsadida qoʼllaniladi.
Qiyosiy tahlil usuli tadqiqot obyektining joriy va oldingi holatini oʼrganish yoki uning boshqa obyektlar bilan farqlari va oʼxshashliklarini taqqoslash orqali ikki yoki undan ortiq hodisalar oʼrtasidagi munosabatlarni aniqlashga yordam beradi.
Istiqbolni baholash (prognozlashtirish) metodi esa mavjud ma’lumotlar, hodisa yoki tushunchaning, bizning holatimizda o’zbek-fransuz hamkorligining rivojlanish tarixi/evolyutsiyasi, zamonaviy xususiyatlarini o’rganish asosida hamkorlikning kelajakdagi holatini baholash imkoniyatini tadqim etadi.
MAVZUGA OID ADABIYOTLAR TAHLILI.
Ushbu maqola mavzusi kompleks va ilmiy ravishda hali to`liq o`rganilmagan bo’lishiga qaramasdan, Fransiya tashqi siyosatining dinamikasi, Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan hamkorligi xususiyatlari, sohalari, muammo va istiqbollari, uning mintaqadagi manfaatlari va Markaziy Osiyoda boshqa tashqi aktorlar bilan raqobati (asosan Yevropa Ittifoqi tarkibida), O`zbekiston va Fransiya hamkorligining tarixiy ildizlari, ikki mamlakat siyosiy tizimlari qiyosiy tahlili va O’zbekiston tashqi siyosati va geosiyosati kabi yo`nalishlarda ko`plab ilmiy izlanishlar amalga oshirilgan. Xususan, Fransiya va xorijiy siyosiy fanlarida ushbu mavzular bo`yicha Jak Barra, Kolin Ferro, Sharlot Vang, F.Bozo, F.Sharilyon, Arman Kolin, Mari Kessler, Jak Delor, Uber Vedrin, R.Shuvansi, Tomas Gomart, Robert Oldrix, Jon Konnel, Kristian Lekesn kabi mutaxassislar ilmiy izlanishlarni olib borgan.
Ba`zi MDH va Markaziy Osiyolik mutaxassislarning ilmiy ishlari ham O`zbekiston-Fransiya munosabatlarining mintaqaviy tahlili uchun ahamiyatga molikdir. Bunday mutaxassislar orasida S.M.Yun, P.P.Timofeyev, D.B.Nishanov, S.V.Jukov, O.B. Reznikova tadqiqotlarini alohida ta’kidlash mumkin.
O`zbekiston va Fransiya munosabatlari yurtimizda asosan O’zbekiston tashqi siyosati umumiy tahlili, ikki davlat siyosiy va huquqiy tizimlari masalalari, ularning o’xshash va farqli jihatlari, hamkorlikning va madaniy muloqotning tarixiy asoslariga qaratilgan. Tadqiqotchilar orasida biz R.Farmonov, Q.Jo’rayev, A.Ayrapetov, L.Tereshenko, E.Nuritdinov, M.Rahimov, S.Saidolimov, S.Usmanov va boshqalarni alohida ajratib ko’rsatishimiz mumkin.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
O’zbek-fransuz hamkorligidagi joriy o’zgarishlarni biz quyidagi yo’nalishlarga ajratishimiz mumkin:
1. Hamkorlikning ustuvor yo’nalishlarini aniqlash masalasida. O’zbekiston-Fransiya hamkorligi evolyutsiyasidagi asosiy muammo ustuvor yo’nalishni belgilash masalasi edi. Jumladan, Fransiya O’zbekistonning rivojlanishida asosiy urg’u tashkiliy va ma’muriy hamda qonunchilik islohotlariga berilishi kerak deb hisoblab kelgan bo’lsa, O’zbekiston uchun asosiy muzokara mavzusi investitsiya va savdo masalalari edi. Bu esa hamkorlikning ilk davrlaridanoq o’zaro harakatlar kordinatsiyasiga to’liq erishishga halaqit berdi. Biroq, Fransiya hukumatining so’nggi yillarda butun Markaziy Osiyoga bo’lgan taktik siyosati qayta shakllanmoqda. Xususan, 2020 yil Fransiya hukumatining Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan iqtisodiy munosabatlar bo’yicha maxsus vakili Paskal Loro o’zining intervyusida, Fransiya uchun mintaqaning qayta ahamiyat kasb eta boshlashini quyidagi omillar: mintaqa geeografiyasi va uning qudratli qo’shnilari (Xitoy va Rossiya) faollashuvi, yirik tabiiy va inson zaxiralari, sanoat va turistik salohiyati, va istiqbolda paydo bo’lishi mumkin bo’lgan yagona mintaqaviy ichki bozor bilan bog’lagan holda, “Fransiya Markaziy Osiyo uchun ideal hamkor: biz ichki siyosatda mutlaqo neytralmiz, biroq sizning mamlakatlaringiz uchun juda ko’p narsa bera olishimiz mumkin. Ko’pgina qo’shnilarimizdan farqli ravishda, takrorlayman, biz sizning ichki ishlaringizga aralashmaymiz, mustaqilligingizni hurmat qilamiz va shunchaki sizning so’rovlaringizga javob beramiz va ehtiyojlaringizni qoniqtirishga harakat qilamiz” [3] deya ta’kidladi. Demak, Fransuz rasmiy doiralarida Markaziy Osiyo mintaqasi mamlakatlarini siyosiy-ijtimoiy modernizatsiya qilish, demokratlashtirish, ichki o’zgarishlani amalga oshirishr o’rniga o’zaro munosabatlarga kirishganda “neytral hamkor” tushunchasi faol qo’llamoqda.
2. Savdo-iqtisodiy hamkorlikga doir. Fransiya va O’zbekiston o’rtasidagi savdo va investitsiya sohasidagi sherikchilik munosabatlariga e’tibor qaratilsa, biroz kutilmagan ko’rsatkichlarga guvoh bo’lish mumkin. Misol uchun, 2019 yil yakuniga ko’ra, Fransiya O’zbekistonning davlat tashqi qarzi bo’yicha (o’zlashtirilgan investitsiyalar bo’yicha) 4-o’rindagi hamkori — Yevropada birinchi (Xitoy, Yaponiya, Koreyadan keyin) — 345,8 million dollar. Ammo, Fransiya O'zbekistonning savdo hamkorlari beshligiga kirmaydi, u O’zbekistonning 2020 yil yakuniga ko’ra 20-chi tashqi savdo hamkori (Yevropa mamlakatlari ichida yettinchi, YI’ga a’zo mamlakatlar ichida oltinchi) [4]. Fransiya uchun esa, O’zbekiston 120-savdo hamkori, Fransiyadan import bo’yicha 106-o’rinda, eksport bo’yicha 146-o’rindagi hamkor [5].
Ikki tomonlama hamkorlikning transformatsiyaga uchragan sohalaridan biri fransuz biznes strukturalarining O’zbekistonga kirib kelishidir. Fransiyaning tadbirkorlar birlashmasi bo’lmish MEDEF International tashkilotida 1992 yildan buyon O’zbekiston–Fransiya ishchi kengashi faoliyat yuritsada, faqatgina 2015 yilga kelib bu kengash O’zbekistonda faollashdi. Shu yilda MEDEF va O’zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi o’rtasida O’zaro anglashuv memorandum imzolandi [6], bu esa keying 5 yil davomida ko’pgina fransuz kompaniyalarining O'zbekistonga kirib kelishi uchun yo’l ochdi. Agarda, 2019 yilga qadar O’zbekistonda Fransiyaning Alstom transport, CNH France S.A., Euromedex, Laboratoire innotech international, Legrand SNC, Sanofi-aventis groupe, Thales international kompaniyalari faoliyat olib borgan bo’lsa va bu korxonalarning asosiy qismi qishloq xo’jaligi va farmasevtika sohasida faoliyat olib borgan bo’lsa, birgina 2019-2020 yillarda Orexloisirs, Compagne des Alpes, Geode, Egis (arxitektura, turizm); Orano (uran); Assystem (energoboshqaruv); Total Eren (elektrenergiyasi); Suez (suv ta’minoti); Semmaris (agrologistika); Carrefour (savdo) kabi 10 dan ortiq yirik fransuz kompaniyalari O’zbekistonda ish boshladi.
Ushbu O’zbekiston bozoriga kirib kelayotgan yangi fransuz kompaniyalarining katta qismi moliyaviy-iqtisodiy ekspertiza va konsalting/loyihalashtirish hamda biznesni rivojlantirish sohalarida faoliyat yuritadi. Xususan, 2020 yil 9 dekabr kuni O’zbekiston qishloq xo’jaligi vazirligi va Fransiyaning yillik savdo aylanmasi 9 milliard yevro bo’lgan Rungis Semmaris kompaniyasi o’rtasida “Meva va sabzavot ulgurji savdo bozorlari tarmoqlarini tashkil etish bo’yicha hadli bitim” imzolandi. Unga ko’ra, O’zbekistonda, birinchi o’rinda Toshkent, Samarqand va Andijonda 8ta agrologistika markazlari va 3ta ulgurji savdo bozorlari tashkil etiladi. Mazkur loyiha O’zbekiston qishloq xo’jaligini tuzulmaviy isloh qilishga va har yili noto’g’ri hosilni yig’ib olish va saqlash natijasida yo’qotiladigan meva va sabzavot hajmini 30 foizgacha qisqartirishga xizmat qiladi. Loyiha orqali 10 ming yangi ish o’rini yaratilishi rejalashtirilgan [7].
Boshqa bir muhim loyiha Fransiyaning Suez kompaniyasi va Toshkent shahar hokimiyati, O’zbekiston Respublikasi Uy-joy kommunal xo’jaligi vazirligi o’rtasida amalga oshirilmoqda. Yetti yilga mo’ljallangan (2020–2027 yy.) va qiymati 142 million yevro bo’lga loyiha Toshkent shahar suv ta’minoti tarmoqlarini modernizatsiya qilish va bu tarmoqlarni boshqarish tizimini xalqaro standartlarga mos holda optimizitsiyalashga qaratilgan. Loyiha suv ta’minoti boshqaruvi, qurilish-montaj ishlaridan tashqari konsulting va kadrlar malakasini oshirish bilan shug’ullanuvchi O’zbekistonda Markaziy Osiyoda yagona hisoblanuvchi “Uzbekistan water academy” (O’zbekiston suv akademiyasi)ni tashkil etish bilan bog’liq chora-tadbirlarni ko’zda tutgan [8].
Fransuz kompaniyalari O’zbekiston hukumati bilan energetika sohasida ham keng qamroli hamkorlikni yo’lga qo’ya boshladi. 2019 yil Total Eren kompaniyasi bilan Quyosh elektrostansiyasini isha tushirish; Assystem korxonasi bilan elektr energiyasini ishlab chiqarish, transportirovka va taqsimlashning yangi tarmoqlarini yaratish; Orano kompaniyasi bilan esa Uran qazib olish bo’yicha qo’shma korxona (51 foiz Orano, 49 foiz Ekologiya qo’mitasi) tuzish bo’yicha kelishuvlarga erishildi [9].
Demak, Fransiya va O’zbekiston iqtisodiyotning real sohalarida hamkorligi “davlat-xususiy sherikchilik” asosida olib borilmoqda: Fransiya tomonidan asosiy investorlar va tashabbuskorlar sifatida xususiy kompaniyalar va O’zbekistondan esa hukumat idoralari (vazirlik, agentlik, hokimliklar va b.q.) ishtirok etmoqda.
O’zbekiston-Fransiya savdo-iqtisodiy hamkorligini rivojlangan va rivojlanmagan mamlakatlar o’rtasidagi an’anaviy “mablag‘/investitsiya evazsiga xom-ashyo” ya’ni “donor-retsipient” hamkorlik sxemasi asosida qurilgan deb bo’lmaydi. Hamkorlik O’zbekiston uchun strategik sohalarda (qishloq xo’jaligi, logistika, energetika, turizm, melioratsiya va b.q.) asosiy maqsadi ijtimoiy-iqtisodiy infratuzilmani takomillashtirishga yo’naltirilgan, ilg’or bilim va tajribani yetkazish, standartlashtirish bo’lgan uzoq muddatli loyihalar bazisida qurilmoqda. Loyihalarni ishlab chiqish, koordinatsiya qilish va boshqarish — barchasida fransuz kompaniyalari doimo to’liq ishtirok etmoqda.
Asosiysi, O’zbekistonda faoliyat ko’rsatayotgan ko’plab xorijiy kompaniyalar orasida fransuz korxona va tashkilotlari yirik loyihalar ekspertizasini amalga oshirish va konsulting xizmatlarii ko’rsatish bo’yicha o’zbek milliy bozorni egallashga harakat qilmoqda.
3. Hamkorlikning mintaqaviy asoslari. Agarda yuqoridagi ikki o’zgarish asosan Fransiya hukumati va biznes doiralarining O’zbekiston va butun Markaziy Osiyoga bo’lgan munosabatidagi o’zgarish bilan bog’liq bo’lgan bo’lsa, o’zbek-fransuz hamkorligidagi mintaqaviy masalalardagi o’zgarishlar O’zbekistonning Yevropa Ittifoqi bilan hamkorlikni mustahkamlashga bo’lgan intilishlarini o’zida aks ettiradi.
Aslida, O’zbekiston Yevropa Ittifoqi bilan o’zaro muloqoti va sherikchilik aloqalari rivojlantirib borish, savdo investitsion va moliyaviy hamkorlikni rovojlantirish, yuksak texnologiyalar transferi, ilm-fan, texnika, ta’lim, ekologiya, sog’liqni saqlash, va madaniyat sohasidagi o’zaro manfaatli aloqalar, hamda mintaqaviy hamkorlikni mustahkamlash hamkorlikning muhim yo’nalishlari deya hisoblaydi [10].
Shuningdek, O’zbekiston Prezindenti Shavkat Mirziyoyevning 2021 yil mart oyida Yevropalik mutaxasislar bilan uchrashuvi chog’ida O’zbekistonning Yevropa Ittifoqi bilan aloqalarini kengaytirish uchun Polshaning sobiq prezidenti Aleksandr Kvasnevskiy va Avstriya sobiq kansleri Alfred Guzenbauer boshchiligidagi yevropalik mutaxassislar jalb qilinishi ham [11], O’zbekiston hukumati va rasmiy vakillarining YI bilan aloqalarni kengaytirishdan nechog’lik manfaatdor ekanligini anglatadi.
Istiqbolda, O’zbekiston va Yevropa Ittifoqi o’rtasidagi savdo aloqalarining yangi bosqichga chiqqanligi sabab O’zbekiston va Fransiya o’rtasidagi savdo ko’rsatkichlarining o’sish ehtimoli yuqori. 2021 yil 10 apreldan O’zbekiston mazkur preferensiyalar dasturiga qabul qilindi. GSP+ ishtirokchisi sifatida Oʼzbekiston standart GSP sxemasidan koʼra koʼproq qoʼshimcha iqtisodiy manfaatlarni oladi. Yaʼni, Standart GSP liniyasining 2/3 qismi mahsulotlar lineykasi boʼyicha tariflar bekor qilinadi.
Bugungi kunda mamlakatimiz Yevropa Ittifoqiga 3000 turdagi mahsulot bojxona tariflarisiz va 3200 turdagi mahsulot arzonlashtirilgan toʼlovlar asosida eksport qilayotgan boʼlsa [12], endilikda Oʼzbekiston GSP+ ishtirokchisi sifatida 6200 turdagi mahsulotlarni bojxona bojisiz YI hududiga eksport huquqini qo’lga kiritdi.
GSP+ sxemasidan hozirda 9 ta davlat foydalanmoqda, MDH davlatlaridan yana Аrmaniston va Qirgʼiziston ham benefitsiar hisoblanadi. GSP+ sxemasi qator majburiyatlarni ham yuklaydi. Masalan, mamlakat inson huquqlari, ekologiya, mehnat huquqlari, samarali boshqaruvga oid 27 ta Xalqaro konventsiyalarni samarali bajarish majburiyatini oladi [13].
XULOSA.
Shunday qilib, O’zbekiston va Fransiya munosabatlari o’zaro manfaatli hamkorlik asosida qurilgan, istiqbolda rivojlanish tendensiyasiga va Markaziy Osiyoning hamkorlik yoki raqobat arenasiga aylanishiga ta’sir etgan holda, O’zbekistonning ijtimoiy-siyosiy rivojlanishida ijobiy ahamiyatga ega.
Fransiya hali ham Markaziy Osiyoda tashqi siyosatini isloh qilish bosqichida. Bugungi kunda u mintaqadagi beshta davlat bilan ikki tomonlama sheriklikni rivojlantirishga e'tibor qaratmoqda. Ammo, yuqori ehtimollik bilan u Markaziy Osiyoda milliy manfaatlarini o'rta muddatli istiqbolda amalga oshirish uchun Yevropa Ittifoqi mexanizmlaridan foydalanishda davom etadi.
Hamkorlikning eng istiqbollari yo’nalishi bu savdo-iqtisodiy munosabatlardir. Fransuz kapitalining O’zbekistonga katta hajmda kirib kelishi, fransuz firmalarining mamlakatimiz iqtisodiy sektorlaridagi ishtirokining o’sishi va O’zbekistonning GSP+ mexanizmiga qo’shilishi esa ikki mamlakat o’rtasidagi o’zaro savdo aylanmasi hajmini oshirishi ehtimoli yuqori.
Oʼzbekiston-Fransiya hamkorligi geografik toʼsiqlar, ikki tomonlama tuzilgan strukturalar, hamkorlik mexanizmlari, turli sohalardagi doimiy rasmiy dialoglarning juda kam sonli ekanligi va Oʼzbekistonning jahon bozoriga integratsiyasining kechikishiga qaramasdan, ba’zi sohalarda, xususan, savdo-iqtisodiy va investitsiyalar nisbatida oʼsish dinamikasini saqlab qoldi. Biroq, ikki mamlakat hali hanuz hamkorligining asosiy yoʼnalishlarini aniqlab olish bosqichida, sherikchilik munosabatlarini toʼliq diversifikatsiyalash bosqichiga yetib kelgani yo’q.

Ўзбекистон ва Франция ўзртасидаги ҳамкорликни шартли равишда бешта босқичга бўлиш мумкин:

1-босқич: 1992-2005 йиллар. Ҳамкорликнинг умумий асосларини аниқлаш босқичи. Ушбу даврда расмий алоқаларни йўлга қўйиш, ҳамкорлик йўналишларини белгилаш, ҳамкорлик механизмларини ишлаб чиқиш, икки томонлама ва минтақавий институтларни ташкил этишга асосий эътибор қаратилди. Шунингдек, замонавий муносабатларнинг пойдевори қўйилди: 1992 йил 3 январда Франсия Республикаси Ўзбекистон Республикаси мустақиллигини тан олди; икки давлат ўртасида дипломатик муносабатлар 1992 йил 1 мартда ўрнатилди; 1992 йил июнь ойида Тошкентда Франция элчихонаси, 1995 йил март ойида Парижда Ўзбекистон элчихонаси очилди.
Франция Ўзбекистондаги расмий дипломатик миссиясидан ташқари, 1995 йилдан буён ўзаро келишув асосида Франциянинг анъанавий юмшоқ кучи таркибига кирувчи Тошкент француз альянсини тузди. Альянс 146 та давлатда фаолият юритаётган 800 та француз аллианслари таркибига киради ва унинг асосий мақсади “Ўзбекистон ва Франсия ўртасидаги ўзаро манфаатли маданий-маърифий, илмий-техникавий алоқаларни ривожлантириш ва мустаҳкамлашдан иборат”¹.
1998 йил май ойида Ўзбекистон-Франция дўстлик жамияти ташкил этилди. Ҳозирда “Дўстлик” жамиятига Ўзбекистон Миллий университети ҳомийлик қилмоқда. Шунингдек, ушбу даврда икки томонлама ҳамкорликда нодавлат нотижорат ташкилот ва бирлашмалар маданий алоқаларни ривожлантиришга ўз ҳиссаларини қўшдилар. Масалан, 1988 йилда Францияда ташкил этилган Темурийлар даври тарихи ва санъатини ўрганиш ассоциацияси Францияда “Ўзбекистон ва Амир Темур ҳафталиги”ни ўтказиш, Ўзбекистон маданиятини Француз халқига таништиришнинг асосий иштирокчиларидан бирига айланди.
1992 йил 1 мартда Тошкентда Франция ва Ўзбекистон ўртасида дипломатик алоқалар ўрнатиш тўғрисидаги Протокол, 1993 йил 27 октябрда Франция билан Ўзбекистон ўртасида Дўстлик ва ҳамкорлик тўғрисидаги шартнома имзоланди. Давлат раҳбарларининг 3 маротаба ўзаро ташрифлари ва 20 та ҳукуматлараро ташрифлар амалга оширилди². Икки давлат ташқи ишлар, саноат ва иқтисодиёт, маданият ва мудофаа вазирликлари ўртасида ўзаро англашув битимлари имзоланди. Парламентлараро алоқалар йўлга қўйилган.
Бир сўз билан айтганда, бу босқичда “ўйин қоидалари” ва икки давлат ўртасидаги ҳамкорликнинг асосий иштирокчилари белгилаб олинди. Бироқ икки давлат ўртасидаги асосий фарқ шундаки, Ўзбекистон инвестициялар ва ўз иқтисодиётини ривожлантириш ҳамкорликнинг асосий устувор йўналиши деб ҳисоблаган бўлса, Франсия парламентлараро алмашинув ва ҳамкорлик бўйича, бутун Марказий Осиё билан ҳамкорлик учун ягона платформа яратишга уриниш орқали ташкилий, қонунчилик ва маъмурий ислоҳотларни янги мустақил давлат ривожининг асосий омили сифатида кўради ва алоҳида эътибор қаратади. Бу ҳолат қисман тушунмовчиликларга ва ўзаро муносабатларнинг тўлиқ мувофиқлаштирилмаслигига олиб келди. Бироқ, парламент давлатлар ўртасидаги ҳамкорликни ривожлантиришнинг асосий иштирокчисига айланди.
2-босқич: 2006-2008 йиллар. Ўтиш даври. Айнан шу даврда муносабатларни қайта кўриб чиқишга тўғри келди. Икки томонлама ҳамкорликни тиклаш бўйича сиёсий маслаҳатлашувлар музокараларнинг асосий мавзусига айланди.
Phase 3: 2009-2012. Cooperation has been renewed. The institutionalization of relations between the parliaments of the two countries has accelerated. In particular, the Uzbek-French friendship group was established in March 2008 in the Senate of the Oliy Majlis of the Republic of Uzbekistan, and in June 2010 in the Legislative Chamber. In 2008, a cooperation agreement was signed between the Ombudsman of the Oliy Majlis of the Republic of Uzbekistan and the human rights defender (mediator) of France. The France-Uzbekistan Friendship Group was established in the French National Assembly [2].
3-босқич: 2009-2012 йиллар. Ҳамкорлик янгиланди. Икки мамлакат парламентлари ўртасидаги муносабатларнинг институционаллашуви жадаллашди. Хусусан, 2008 йил март ойида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатида, 2010 йил июнь ойида эса Қонунчилик палатасида Ўзбекистон-Франция дўстлик гуруҳи ташкил этилган. 2008 йилда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (Омбудсман) билан Франция ҳуқуқ ҳимоячиси (воситачиси) ўртасида ҳамкорлик тўғрисидаги битим имзоланди. Франция Миллий Ассамблеясида “Франция-Ўзбекистон” дўстлик гуруҳи ташкил этилди³.
Диаграмма. 2009-2012 йилларда ҳамкорликнинг асосий йўналишлари: икки томонлама музокаралар соҳасида⁴


Ушбу диаграммадан кўриниб турибдики, ҳозирги босқичда Ўзбекистон парламенти ҳамкорликнинг локомотив институтларидан бирига айланди. Парламентлараро ҳамкорлик бўйича барча музокаралар Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисида бўлиб ўтди. Олтита музокарадан тўрттаси парламентнинг икки палатаси ҳамкорлиги ва “Франция-Марказий Осиё” дўстлик гуруҳи фаолияти билан боғлиқ бўлди. Қолган иккитаси Франция қуйи палатасида “Франция-Ўзбекистон” дўстлик гуруҳини ташкил этиш ва фаолиятини белгилашга қаратилган эди. Парламентлараро музокаралар чоғида парламент дипломатияси амалиётини йўлга қўйиш ва мамлакатнинг ижобий халқаро имиджини шакллантиришда парламент назорати орқали миллий манфаатларни таъминлаш бўйича тажриба алмашиш масалалари ҳам муҳокама қилинди.
4-босқич: 2013-2017 йиллар. Ҳамкорлик соҳаларини кенгайтириш. Ушбу босқичда олий таълим муассасалари, инсон ҳуқуқлари, суд-ҳуқуқ тизими, бизнесни ривожлантириш, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш соҳалари ўртасида ҳамкорлик йўлга қўйилди. Бу даврда ҳукумат ва парламентга 18 та ўзаро делегациялар ташриф буюрди ва парламентлараро алоқалар, мудофаа ва сармоя/ташқи савдо икки томонлама музокараларнинг асосий йўналишлари бўлиб қолди⁵. Айниқса, Ўзбекистоннинг ички сиёсатидаги ўзгаришлар ва 2016 йилги президентлик сайловларидан сўнг Франсия Ўзбекистонда фаоллашди. Франция тараққиёт жамғармаси АФД, Франциянинг CCЭФ иқтисодий ҳомийлик ва мураббийлик агентлиги Ўзбекистонда расман ишга тушди [7]. Франция ҳукумати томонидан молиялаштириладиган, француз бизнес тузилмаларига турли маҳаллий бозорларга чиқиш имконини берувчи Service économique Trésor компанияси ҳам 2017 йилдан буён Ўзбекистонда учинчи давлат (Россия Федерациясида доимий резиденцияси) орқали фаолият кўрсатмоқда⁶.
Ўзбекистон шунингдек, икки томонлама муносабатларни янада жадаллаштириш мақсадида ҳамкорликнинг айрим йўналишларини қайта институционализация қилди. Биргина мисол, нодавлат сектор ҳисобланган “Ўзбекистон-Франция” дўстлик жамияти фаолиятини 2017 йилдан бошлаб Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий давлатлар билан дўстлик ҳамкорлик қўмитаси мувофиқлаштириб кела бошлади. Ҳукумат дўстлик жамиятлари муаммоларини ҳал этиш ва истиқболдаги режаларни амалга оширишнинг асосий қисмини ўз зиммасига олди.
5-босқич: 2018- ва жорий давр. Асосий асосларни янгилаш даври. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2018 йил октябрь ойида Франция Республикасига ташриф буюрди. Узоқ танаффусдан сўнг ташриф якунида умумий қиймати 5 миллиард еврога тенг 10 та икки томонлама шартнома имзоланди. Хусусан, Ташқи ишлар вазирликлари ўртасида 2019-2020 йилларга мўлжалланган ҳамкорлик дастури, Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси билан Франция Экология, барқарор ривожланиш ва энергетика вазирлиги ўртасида атроф-муҳит ва барқарор ривожланиш, ички ишлар, маданият соҳасида ҳамкорлик. Маданият ва санъат вазирликлари, Ўзбекистон Маданият вазирлиги ҳузуридаги Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси ҳамда Лувр музейи ўртасида жами 10 та ҳукуматлараро ва идоралараро ҳужжатлар имзоланди. Икки томонлама форматни мустаҳкамлаш чора-тадбирлари иқтисодиётнинг реал секторидаги ҳамкорликни чуқурлаштиришда муҳим аҳамият касб эта бошлади.
2018 йил сентябрь ойидан Франция билан мунтазам таълим ва маданият соҳасида ҳамкорлик истиқболлари бўйича Мувофиқлаштирувчи кенгаш ўз ишини бошлади. Кенгаш таркибига мамлакатнинг асосий таълим муассасалари – Европа ва ташқи ишлар вазирлиги, Олий таълим вазирлиги, Халқ таълими вазирлиги, Париж академияси, Шарқ тиллари ва цивилизациялари миллий институти (INALCO), Париж халқаро мода академияси ва француз иттифоқи киради. Кенгаш доирасида мактабгача таълим, ўрта ва олий таълим соҳасида тажриба алмашиш, туризм соҳасида кадрлар тайёрлаш бўйича ҳамкорлик қилиш, Ўзбекистонда сифатли француз тили таълимини йўлга қўйиш, экологик тоза ва рақамли мактаблар дастурий таъминотини йўлга қўйиш кўзда тутилган⁷. Тошкентдаги Франция мода академияси 2018 йилнинг иккинчи ярмидан бошлаб фаолият юритмоқда.
Имзоланган келишувларнинг муҳим ва инновацион қисми коинот соҳасидаги ҳамкорлик тўғрисидаги ҳужжатдир. Битимларга кўра, йиллик айланмаси қарийб 18,5 миллиард долларга тенг Европанинг етакчи халқаро космик ва мудофаа компанияларидан бири бўлган Thales Alenia Space Ўзбекистонда космик саноат учун саноат базасини яратади ва соҳада маҳаллий кадрлар тайёрлайди.

Alliance Francaise Tachkent. Основная миссия и деятельность: http://www.af-tachkent.uz/ru

Двусторонные отношения: Узбекисан-Франция: http://www.diplomatie.gouv.fr/ru/dossiers-pays/ouzbekistan/la-france-et-l-ouzbekistan/
Cooperation bilateral entre la France et l’Ouzbekistan. http://www.diplomatie.gouv.fr/ru/dossiers-pays/ouzbekistan/la-france-et-l-ouzbekistan/nouveautes
Institutional Factor in the Interstate Cooperation’s Development: The Example of Uzbek-French Relations, Yulduz Uktamovna Makhmasobirova. International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding. https://ijmmu.com/index.php/ijmmu/article/view/3502
La France en Ouzbekistan. Histoire: https://uz.ambafrance.org/istoriya
Fiche repères économiques du pays- Ouzbékistan. Direction de la Diplomatie economique MAEE. Paris, 2019.
Ouzbekistan, nouvel Eldorado. Available at: https://www.lemoci.com/louzbekistan-eldorado-pour-les-entreprises-francaises

Radio France Internationale француз сайтида 2018 йил эълон қилинган "Ислоҳотчи Ўзбекистон Президентининг Францияга ташрифи" хабарида айтилишича⁸, икки йилдан буён Марказий Осиёда энг кўп аҳолига эга мамлакатни бошқариб келаётган Президент Шавкат Мирзиёев Ўзбекистон иқтисодиётини сифат жиҳатидан янги босқичда ривожлантирмоқда. Шавкат Мирзиёевнинг янги ташқи сиёсатининг энг муҳим йўналишларидан бири иқтисодий дипломатияни ривожлантириш бўлди. Ўзбекистон ва Франсия ўртасида ўзаро савдо соҳасида энг мақбул давлат режими ўрнатилгани, даромадларни икки ёқлама солиққа тортишга йўл қўймаслик, даромад ва капиталдан солиқ тўлашдан бўйин товлашнинг олдини олиш тўғрисидаги Конвенсия амал қилаётган бир шароитда Ўзбекистон-Франсия муносабатлари янада мураккаб, мазмунли ва тизимли тус олаётгани яққол намоён бўлмоқда.

Биринчидан, Шавкат Мирзиёевнинг Франсияга ташрифидан сўнг икки давлат раҳбарлари ўртасида эришилган келишувларни амалга ошириш бўйича мулоқот фаоллашди. Шундай қилиб, 2019 йилда республикага Франция ташқи ишлар вазирлиги Давлат котиби Ж.-Б. Лемуан, 2019 ва 2020 йилларда ушбу Вазирликнинг Марказий Осиё мамлакатларидаги иқтисодий дипломатия бўйича махсус вакили П. Лоро ташриф буюрди. Париж шаҳрида 2019 йил сентябр ойида Ўзбекистон ташқи ишлар вазири Абдулазиз Камилов ва Ж.-Б. Лемуан ўртасида музокаралар бўлиб ўтди, шу йилнинг ноябр ойида эса Ўзбекистоннинг Франсиядаги элчихонаси ташаббуси билан кечки овқат ташкил этилди, унда Ж.-Б. Лемуан ва Марказий Осиё давлатлари элчилари иштирок этди. Ўзбекистон ва Франсия ташқи ишлар вазирлиги ўртасида 2019-2020 йилларга мўлжалланган ҳамкорлик дастури имзоланди.
2020 йил Май ойида Ўзбекистон Бош вазирининг ўринбосари Сардор Умурзоқов Франсия Иқтисодиёт ва Молия вазири Б. Ле Мэр билан онлайн музокаралар ўтказди⁹. Мавжуд келишувларни муҳокама қилиш билан бир қаторда, Франсия томони Жаҳон савдо ташкилотига аъзо бўлиш, Ўзбекистон Европа Иттифоқининг "ГСП+" преференсиялар тизимининг бенефициар мамлакати мақомини олиш ва Ўзбекистон билан кенгайтирилган шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги битимни имзолаш масалаларида Ўзбекистонни тўлиқ қўллаб-қувватлашга тайёрлигини билдирди. 2020 йил июн ойида биринчи марта икки мамлакат парламентчиларининг видеоконференсияси бўлиб ўтди, парламентлараро ҳамкорликнинг ҳозирги ҳолати ва 2020 йил иккинчи ярмидаги ҳаракат режалари муҳокама қилинди, ҳамкорлик меморандумини, шу жумладан йўл харитасини ишлаб чиқиш ва имзолаш тўғрисида келишувга эришилди.
Иккинчидан, савдо-иқтисодий ҳамкорликнинг ижобий динамикаси кузатилмоқда. Ўзбекистон Франсиянинг Марказий Осиё минтақасидаги етакчи савдо шерикларидан биридир. 2019 йил якунлари бўйича мамлакатлар ўртасидаги товар айланмаси 345,7 миллион АҚШ долларини ташкил этди, бу 2016 йилга нисбатан 1,3 баравар кўпдир. Шу билан бирга, Ўзбекистоннинг Франсия билан савдодаги салбий салдоси савдо-иқтисодий ҳамкорликнинг ўзига хос тенденсияси эди. Бироқ, сўнгги йилларда у салбийдан ижобий балансга айланди. Шундай қилиб, 2019 йилда Ўзбекистон экспорти 2016 йилга нисбатан 1,7 баробар ошиб, 205,7 млн долларни ташкил этди. Анъанага кўра, Ўзбекистоннинг асосий экспорт буюмлари табиий ресурслар бўлиб, сўнгги йилларда хизматлар экспортининг аҳамияти ортиб бормоқда, уларнинг улуши қарийб 14 фоизни ташкил этмоқда. Импорт таркибига кимёвий, парфюмерия, косметика ва фармацевтика маҳсулотлари ва ускуналари киради.
2019-йилда Парижда Франсия бозорида ўзбек маҳсулотларининг кенг ассортименти мавжудлиги ва оммавийлигини кенгайтиришга мўлжалланган " UzFrance Trade" Ўзбекистон-Франсия савдо уйининг очилиши¹⁰ муҳим воқеа бўлди. Хусусан, савдо уйи кўмагида Франсияда Ўзбекистондан келтирилган қуритилган мева ва сабзавотларни қадоқлаш ва қадоқлашга ихтисослашган биринчи Ўзбекистон-Франсия қўшма корхонасининг очилиши ишлаб чиқилди. Қуритилган мева ва сабзавотларни экспорт қилиш икки мамлакат савдосида янги ва истиқболли йўналиш ҳисобланади.
Учинчидан, Франсия ишбилармон доираларининг Ўзбекистоннинг ўсиб бораётган бозорига қизиқиши ортди. 2019 йилда Тошкентда Ўзбекистон-Франсия бизнес-форуми бўлиб ўтди. Етакчи 30 та консерн ва молия институтлари вакилларидан иборат мустаҳкам Франсия делегацияси 20 дан ортиқ бизнес-лойиҳаларни тақдим етди ва Ўзбекистон иқтисодиётининг реал секторига инвестиция киритиш имкониятларини муҳокама қилди. Хусусан, энергетика ва атом энергетикаси, муҳандислик хизматлари ва фуқаролик қурилиши, қурилиш материаллари ишлаб чиқариш, логистика, электротехника, косметика ва бошқа соҳаларда.
Франция бизнес ҳамжамиятининг қизиқишини статистик маълумотлар ҳам тасдиқлайди. Шундай қилиб, Ўзбекистонда 2020 йилда Франсия капитали иштирокидаги корхоналар сони ўтган йилга нисбатан 1,5 баробардан зиёдга кўпайди ва 36 та корхонани, шу жумладан, 16 та корхона 100 фоиз франсуз капитали билан ташкил етди. Паскал Лоронинг сўзларига кўра, бу Ўзбекистон хорижий инвесторлар учун очила бошлагани ва Шавкат Мирзиёевнинг Франсияга ташрифи савдо-иқтисодий ҳамкорлик ривожига янги суръат ва суръат бахш этгани билан боғлиқ. Натижада, "ҳозир Ўзбекистонга кўплаб франсуз фирмалари келмоқда, улар кучли позицияларни эгалламоқда, чунки бу минтақанинг иккинчи иқтисодиёти ва аҳоли сони бўйича бу ерда биринчи мамлакатдир", - дея қўшимча қилди П. Лоро¹¹. MEDEF International Франция-Ўзбекистон ишбилармонлар Кенгаши раиси К. Фонтейн ҳамкасбининг фикрини қўллаб-қувватлаб, қуйидагиларни таъкидлади: "Ўзбекистон Марказий Осиёда, айниқса сўнгги уч йил ичида бизнес учун енг динамик ва жозибали иқтисодий минтақалардан бири сифатида ажралиб туради. Франсия компаниялари Ўзбекистон Президенти Жаноб Мирзиёевнинг ишбилармонлик муҳитини яхшилаш борасида амалга оширган чуқур ислоҳотлари туфайли "янги давр" билан ажралиб туради."¹²
Икки мамлакат ишбилармон доиралари ташаббуси билан Ўзбекистон-Франсия бизнес-клуби 2019-йилда Парижда нодавлат нотижорат ташкилоти мақоми билан ўз фаолиятини бошлаган, Тошкентда ҳам қароргоҳ очилиши кутилмоқда. Клубнинг мақсади-ишбилармонлик фаоллигини ошириш ва Франция ва Ўзбекистон ўртасидаги савдо-иқтисодий ҳамкорликни ривожлантириш, шунингдек музокаралар ва ахборот алмашиш учун ўзбек-француз бизнес платформасини шакллантириш. Клуб вакиллари Ўзбекистон Президенти ҳузуридаги хорижий инвесторлар Кенгашига ҳам аъзо бўлишди. "Клуб Тошкентда турли соҳаларда тадқиқотлар олиб бориш учун експертлар марказини яратишни режалаштирмоқда”, - дейди клуб президенти Гулнара Холматова.
Тўртинчидан, фаолияти ривожланаётган мамлакатларнинг иқтисодий ўсиши ва барқарор ривожланишини рағбатлантиришга қаратилган Франсия тараққиёт агентлиги орқали молиявий-техникавий ҳамкорлик мустаҳкамланмоқда. Агентликнинг Марказий Осиё ваколатхонаси 2018 йилда Тошкентда аккредитациядан ўтган. Тошкентни танлаш Ўзбекистоннинг минтақадаги Франсия учун аҳамиятини яна бир бор таъкидлайдиган сиёсий қадамдир. Шу йили агентлик биринчи marta Ўзбекистон ҳукумати билан икки томонлама маслаҳатлашувлар ўтказди. Улар йиллик мақомга ега бўлдилар ва республика иқтисодиётини молиялаштиришнинг янги манбаларини очдилар. Агентлик директорининг ўринбосари Ж.-К. Пирес қуйидагиларни таъкидлади: "маслаҳатлашувлар жуда самарали бўлди ва узоқ ва Ўзбекистон ўртасида узоқ муддатли ҳамкорликни ўрнатиш учун ушбу муҳим дақиқани нишонлаш мен учун катта шарафдир."¹³
Франсия тараққиёт агентлиги Ўзбекистон билан 2018-2021 йилларга мўлжалланган 600 миллион еврога яқин инфратузилма лойиҳаларини амалга ошириш бўйича ҳамкорлик дастурини имзолади. Қишлоқ хўжалиги, сув таъминоти ва канализация, гидроенергетика, туризм, марказлаштирилган иситиш ва чиқиндиларни бошқариш соҳаларида устувор лойиҳалар аниқланди. Агентлик иштирокида "Самарқандда қаттиқ чиқиндиларни бошқаришни модернизациялаш", "Чорвоқ Гесининг хавфсиз ишлашини яхшилаш" каби лойиҳалар амалга оширилиб, бугунги кунда устувор йўналишлар бўйича 13 та янги лойиҳа амалга оширилмоқда.
Бешинчидан, франсиялик ҳамкорлар билан йирик инвестиция лойиҳалари йўлга қўйилди. Улар орасида Навоий вилоятида " Orano" компанияси билан уран конларини геологик ўрганиш ва ўзлаштириш, Наманган вилоятида " Lactalis " компанияси билан сув ва сут маҳсулотлари ишлаб чиқариш, Assystem Engineeringand Operation Services S.A.S компанияси билан барча турдаги електр тармоқлари ва енергетика иншоотларини лойиҳалаш лойиҳалари мавжуд. Жиззах вилоятида" FIVES "компанияси билан архитектура ва автомобил ойналари ишлаб чиқариш, Самарқанд вилоятида" Total Eren" компанияси билан фотоелектр стансияларини қуриш ва бошқалар. " Total Eren " компаниясининг катта вице-Президенти Фабиен Демол қуйидагиларни таъкидлади: "Бизнинг лойиҳамиз Ўзбекистондаги биринчи йирик қайта тикланадиган энергия лойиҳаси ва мамлакатдаги 150 мингдан ортиқ одамни електр енергияси билан таъминлайдиган биринчи халқаро қуёш енергияси лойиҳаларидан бири бўлишидан жуда фахрланамиз."¹⁴
Яқинда Тошкент ҳокимлиги, уй-жой коммунал хўжалиги вазирлиги ва SUEZ шаҳар сув таъминоти тизимини модернизация қилиш ва такомиллаштириш бўйича 142 миллион евролик шартнома имзолади. SUEZ компаниясининг халқаро тараққиёт бўйича директори Эрик Гибали қуйидагиларни таъкидлади: "Ўзбекистон Марказий Осиё минтақавий марказига айланаётганига шубҳам йўқ. Биз Ўзбекистонни, хусусан, мамлакатнинг жадал ривожланаётган пойтахти-Тошкент ва афсонавий Самарқандни Марказий Осиё минтақасида ўз бизнесимизни ривожлантириш учун бошланғич нуқтага айлантириш ниятидамиз. Етти йиллик шартнома сувни бошқариш бўйича ақлли ечимларни амалга оширишни, шунингдек ходимларни тайёрлашни ўз ичига олади. Ишончим комилки, pilot бўлган Ўзбекистон сув соҳасини модернизация қилиш бўйича ушбу лойиҳа келажакда Марказий Осиё дурдонасига айланади."¹⁵
Яна бир йирик лойиҳа-Тошкент вилоятида "Белдерсой-Чимган-Нанай" халқаро умум мавсумли курортини яратиш бўлиб, уни амалга ошириш Франсия компаниялари консорциуми билан режалаштирилган. Паскал Лоро кўра, "... тез орада у Марказий Осиё минтақасидаги енг йирик чанғи курорти бўлади." Кўриниб турибдики, франсиялик инвесторларнинг Ўзбекистон бозорига қизиқиши анча кўп.
Олтинчидан, Ўзбекистон ва Франсия ҳудудлари ўртасидаги ҳамкорлик борасида янги ривожланиш тенденсияси кузатилмоқда. Хусусан, Ўзбекистоннинг Париждаги дипломатик миссияси Франсия ишбилармон доираларининг Жиззах ва Наманган вилоятлари ҳокимликлари билан ўзаро ҳамкорлигига катта еътибор қаратмоқда. Франсиялик ҳамкорларнинг ушбу соҳаларга ташрифлари бизнес лойиҳаларни муҳокама қилиш, шунингдек, бизнес-форумларда иштирок етиш учун тизимли равишда ташкил этилмоқда.
Шу билан бирга, 2018 йилда Тошкент ҳокимлиги ва Страсбург мерияси ўртасида ҳамкорлик тўғрисида қўшма баёнот қабул қилинди ва 2018-2021 йилларда саноат соҳасида шериклик тўғрисида битим имзоланди. Ва 2019 йилда Тошкент ҳокими Парижнинг 7-округи мери ва Европа парламенти аъзоси Рашида Датини қабул қилди. Учрашув чоғида шаҳарлар ўртасидаги савдо-иқтисодий ҳамкорликни кенгайтириш имкониятлари, шунингдек, Тошкентда Страсбург университети филиалининг очилиши муҳокама қилинди.
Еттинчидан, туризм соҳаси икки томонлама ҳамкорликнинг муҳим соҳасига айланмоқда. 2016 йилда Франциядан 4,7 минг сайёҳ Ўзбекистонга, 2020 йилда еса 20,4 мингга яқин сайёҳ ташриф буюрди. Кўриб чиқилаётган даврда сайёҳлар сони 4,3 мартадан ошди.
Ушбу ўсишга қуйидагилар ёрдам берди: 30 йил октябр ойидан бошлаб 2018 кунлик муддат билан Франция фуқаролари учун визасиз кириш, «Tourissima Lille», «Mahana», «Mondial du Tourisme», «Top Resа» Миллий стендлари билан Францияда бўлиб ўтган халқаро сайёҳлик кўргазмаларида иштирок етиш, Ўзбекистон Республикасининг Франциянинг етакчи оммавий ахборот воситаларида сайёҳлик бренди – Le Point, Radio France International, Diplomatic World, Gala Magazine ва бошқалар. Жумладан, "Ўзбекистон–улкан имкониятлар мамлакати", "Ўзбекистон-очиқ осмон остидаги музей" сарлавҳали " Gala Magazine" ўз нашрининг 45 саҳифасини республиканинг маданий-тарихий меросига бағишлади. Ва яна бир таниқли француз нашри GEO Ўзбекистонни “енг ажойиб жойлар 2020" рўйхатига киритди.
Пандемиядан кейинги даврда ушбу сегментнинг янада ўсиши кутилмоқда. Бунга юқорида қайд етилган тадбирлар, Ўзбекистон ва Франсия ҳукуматлари ўртасида имзоланган туризм соҳасида ҳамкорлик тўғрисидаги доиравий битимнинг амалга оширилиши, шунингдек, 2019 йилда Франсиянинг Марказий Осиёдаги биринчи фахрий консуллигининг Самарқандда очилиши ёрдам беради.