Дипломатия университети «халқаро муносабатлар» факултети «Халқаро муносабатлар»

Сиёсий ва дипломатик алоқалар динамикаси
Ўзбекистон билан Франсия ўртасидаги муносабатлар жадал ривожланиб бормоқда, бу тараққиётнинг икки босқичи билан ажралиб туради. Биринчи босқичда (1992-2016) замонавий Ўзбекистон-Франсия муносабатларининг пойдевори яратилди. Франсия Ўзбекистон Республикасининг мустақиллигини 1992 йил январ ойида тан олди ва орадан икки ой ўтиб дипломатия муносабатлари ўрнатди.
Ўзбекистон Республикасининг биринчи Президенти Ислом Каримовнинг Франсияга давлат ва расмий ташрифлари (1993 ва 1996), Франсия Республикаси Президенти Франсуа Миттераннинг Ўзбекистонга давлат ташрифи (1994) бўлиб ўтди. Каримов Франсия Президенти Жак Ширак билан 1996 йил июн ойида Флоренсияда Европа Иттифоқи Давлат раҳбарлари саммитида ва 2002 йил ноябрида Прагада НАТО/СЕАП аъзо давлатлар саммитида учрашган. Франсия ташқи ишлар вазири Л. Фабиуснинг 2013 йил март ойида Ўзбекистонга ва Ўзбекистон ташқи ишлар вазири Абдулазиз Камиловнинг 2012 йил октябр ва 2014 йил ноябр ойларида Франсияга ташрифлари икки томонлама муносабатларга янада динамика бағишлади.
Ўзбекистон-Франсия муносабатларидаги иккинчи босқич 2016 йилнинг иккинчи ярмидан бошланди. Ушбу босқичда Ўзбекистон ва Франсиянинг икки томонлама алоқаларни чуқурлаштириш ва кенгайтиришдан манфаатдор бўлган фаол очиқ, прагматик ёндашув мавжуд. Президент Шавкат Мирзиёевнинг ташқи сиёсий фаолияти янги сиёсий муҳит яратди ва ҳамкорликнинг қатор йўналишларида ижобий натижаларга еришилди. Биринчидан, Ўзбекистон ва Франсия ўртасида сиёсий мулоқот кучайди. 2017 йил март ойида Парижда ва шу йилнинг апрел ойида Тошкентда икки мамлакат ташқи ишлар вазирларининг учрашувлари бўлиб ўтди. Музокаралар якунида ташқи ишлар вазирликлари раҳбарлари Ўзбекистон ва Франсия ташқи ишлар вазирлиги ўртасида 2017-2018 йилларга мўлжалланган ҳамкорлик дастурини имзоладилар.
Ўзбекистон Республикаси ва Франсия Республикаси ўртасида дипломатик муносабатлар ўрнатилганининг 25 йиллиги муносабати билан сўзлаган нутқида Франсиянинг собиқ Президенти Франсуа Олланд шундай деди: "Бугун ҳамкорликнинг барча соҳаларида ўрнатилган алоқалар биринчи кунларданоқ мустаҳкамланиб бораётганини мамнуният билан таъкидлайман. сиёсий, иқтисодий ва маданий соҳалар." Шунингдек, у ўтган йиллар давомида Франсия ва Ўзбекистон ўртасида дўстона муносабатлар ўрната олганини таъкидлаб ўтди:"... мамлакатларимиз ўртасида ишонч ва ҳурматга асосланган ўрнатилган юқори даражадаги шериклик кейинги ўн йилликлар давомида доимий равишда ривожланиб боради."¹⁶
Ўзбекистон Президенти собиқ Президент Франсуа Олландга йўллаган мактубида қуйидагиларни қайд етди: "биз 1992 йил январ ойида Франсия Республикаси биринчилардан бўлиб Ўзбекистон мустақиллигини тан олганини, шунингдек, унинг мустақил тараққиёти ва суверенитетини қатъий қўллаб-қувватлаганини алоҳида қадрлаймиз." Шавкат Мирзиёев "Ўзбекистон Франсия билан икки ва кўп томонлама кун тартибининг барча масалалари, биринчи навбатда, сиёсий, дипломатик, маданий-гуманитар соҳаларда самарали ва ўзаро манфаатли ҳамкорликни, шунингдек, савдо, инвестиция ва юқори технологиялар, туризм, Франсия билан самарали ва ўзаро манфаатли ҳамкорликни янада ривожлантиришга содиқлигини тасдиқлади. корхоналаримизда корпоратив бошқарувнинг илғор усулларини жорий етиш". Шунингдек, " биз Ўзбекистон-Франсия муносабатларини чуқурлаштириш ва ўзаро ҳурмат, тенглик ва ишонч тамойилларига асосланган мустаҳкам пойдеворини мустаҳкамлаш йўлида биргаликда ишлашда давом етамиз."
Франсия — Президент Шавкат Мирзиёев Давлат ташрифи билан борган Европадаги биринчи мамлакат
Ўзбекистон Республикаси президенти Шавкат Мирзиёев Франсия Республикаси Президенти Emmanuel Макроннинг таклифига биноан 8-9 октабр 2018 йилларда расмий ташриф билан ушбу мамлакатда бўлди. Париж шаҳридаги фахрий майдонда Ўзбекистон Республикаси Президентини сўнгги 22 йил ичида биринчи бўлиб расмий кутиб олиш маросими бўлиб ўтди. Шавкат Мирзиёев ва Emmanuel Макрон ўртасидаги музокаралар чоғида Ўзбекистон-Франсия муносабатларини янада мустаҳкамлаш масалалари муҳокама қилинди, томонларни қизиқтирган минтақавий ва халқаро аҳамиятга молик масалалар юзасидан фикр алмашилди.
Биринчи. Ўзбекистон президенти Франсия билан ишончли ва узоқ муддатли шерик сифатида ҳамкорликни ривожлантиришга катта аҳамият бераётганини таъкидлади. У Франция расмий ташриф билан ташриф буюрган биринчи Европа мамлакати еканлигини таъкидлади. У буюк аждодимиз Соҳибқирон Амир Темур ва Франсия қироли Карл ВИ ҳукмронлигидан буён икки мамлакатни бир-бирига боғлаб келаётган тарихий дўстлик, ўзаро ҳурмат ва ишонч ришталарига еътибор қаратди. Ўзбекистон раҳбари франсиялик ҳамкасбига Е. Макроннинг ўзбек тилига таржима қилинган ва Ўзбекистонда нашр этилган " Революция" китобини совға қилди. Бу китобнинг муқаддимаси ўзбек раҳбарининг қаламига мансуб.
Иккинчи. Франсия Президенти Э. Макрон давлатимиз раҳбари билан бўлиб ўтган учрашувдан мамнунлигини билдириб, Ўзбекистоннинг жорий ички ва ташқи сиёсати, Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар нафақат аҳоли фаровонлигини ошириш, мамлакатнинг етакчи давлатларга чиқиш, балки унинг етакчи давлатларга чиқишини таъминлашга ҳам хизмат қилишини таъкидлади Марказий Осиёда тинчлик ва барқарор тараққиётга қаратилганини таъкидлади.
Учинчи. Учрашувда икки давлатнинг халқаро ва минтақавий муаммоларни ҳал етиш борасидаги ёндашувлари бир-бирига яқин ёки мос екани қайд етилди. Марказий Осиёда барқарорлик ва хавфсизликни мустаҳкамлаш, ўзаро манфаатли ҳамкорлик ва яхши қўшничилик муносабатларини ривожлантиришда Ўзбекистоннинг ўрни алоҳида таъкидланди. Мамлакат раҳбарлари минтақавий ва халқаро ҳамкорликнинг янги шаклларини ривожлантириш, замонамизнинг таҳдид ва хатарларига биргаликда қарши туриш муҳимлигини таъкидладилар. Давлат раҳбарлари Афғонистондаги вазиятни минтақада тинчлик ва осойишталикнинг муҳим шарти сифатида барқарорлаштириш зарурлигини таъкидлаб, можарога алоқадор барча томонлар ўртасида ҳеч қандай шартларсиз тўғридан-тўғри сиёсий мулоқотга алтернатива йўқлигини таъкидладилар.
Тўртинчи. Муҳокама етилган масалалар савдо-иқтисодий, инвестициявий, енергетик, технологик, маданий-гуманитар ҳамкорлик ҳолати ва уни кенгайтириш истиқболларига қаратилди. Томонлар савдо-иқтисодий ҳамкорлик бўйича Ўзбекистон-Франсия ҳукуматлараро комиссиясининг фаолиятини ижобий баҳолаб, ўзаро савдо ҳажмини ошириш, иқтисодиётнинг турли тармоқларида истиқболли инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш, ҳажми мавжуд имконият ва салоҳиятга тўлиқ мос келмаслигини таъкидладилар.
Бешинчиси. Ташриф давомида 10 дан ортиқ ҳукуматлараро ва идоралараро ҳужжатлар, шунингдек, қиймати 3,4 миллиард евродан зиёд битим ва шартномалар имзоланди. Парижда Европа тикланиш ва тараққиёт банки ва Франсия тадбиркорлар ҳаракати MEDEF International билан биргаликда тегишли вазирлик ва идоралар томонидан ташкил етилган бизнес-forum якунлари бўйича илғор Европа тажрибаси, билим ва технологияларига асосланган истиқболли лойиҳаларни амалга ошириш бўйича келишувларга эришилгани таъкидланди.
Олтинчи. Президент Шавкат Мирзиёев Лувр музейига ташриф буюрди. Ўзбекистон раҳбари музейда сақланаётган тарихий мерос намуналари халқимиз учун жуда қадрли ва қадрли еканини таъкидлади. Шунингдек, Ўзбекистон ва Франсия музейларининг қўшма кўргазмалари, експонатлари ташкил етиш, икки мамлакат тарихчи ва археологлари ўртасида илмий ҳамкорликни кенгайтириш зарурлигини таъкидлади.
Еттинчи. Ташриф чоғида Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев Франсия Сенати раиси Жерар Ларше билан учрашди.¹⁷ Давлат раҳбари Сенат раисини қутлар екан, унга Франсия Конституциясининг 60 йиллиги муносабати билан чиқарилган ўзбек ва франсуз тилларидаги биринчи нусхасини тақдим етди. Парламентлараро алоқаларни муайян йўналишларда ривожлантириш масалалари муҳокама қилинди. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати ва Қонунчилик палатасида фаолият юритаётган Франсия парламентининг юқори ва қуйи палаталари, шунингдек, Франсия Республикаси Сенатидаги Франсия–Марказий Осиё парламентлараро гуруҳи билан ҳамкорлик бўйича парламентлараро гуруҳларнинг роли ва Миллий Ассамблеяда Марказий Осиё дўстлик гуруҳи аҳамияти қайд етилди. Жерар Ларше Ўзбекистон раҳбарининг ғоясини қўллаб-қувватлади ва Франция томони парламентлараро алоқаларни ривожлантиришга, ҳар томонлама самарали шерикликни ривожлантириш ва Ўзбекистон билан дўстлик алоқаларини мустаҳкамлаш мақсадида уларга тизимли тус беришга тайёрлигини билдирди.
Саккизинчи. Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев Франсиянинг Total, Total EREN, Orano, Fives Stein, Rungis SEMMARIS, Vinci, Suez, SADE, Idemia, Mercier, Thales Alenia Space каби йирик компаниялари раҳбарлари билан учрашув ўтказди. Ўзбекистон ва Франсия молия ташкилотлари, компаниялари ўртасида шерикликни ривожлантириш, ўзаро товар етказиб беришни кенгайтириш масалалари муҳокама қилинди.
"Хорижий инвесторлар билан тўғридан-тўғри мулоқот қилиш учун Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузурида Хорижий инвестициялар бўйича кенгаш тузиш тўғрисида қарор қабул қилдик. Унинг вазифаси сармоядорлар фикрини инобатга олган ҳолда Ўзбекистон инвестиция муҳитини яхшилаш бўйича таклифлар ишлаб чиқишдан иборат бўлади. Сизни кенгаш ишида фаол иштирок этишга таклиф этамиз", - деди Шавкат Мирзиёев.¹⁸ Ўз навбатида, франсиялик тадбиркорлар валюта тизимининг еркинлаштирилиши ва визаларнинг бекор қилиниши ўзаро манфаатли ҳамкорликни ривожлантириш учун қулай имкониятлар яратганини таъкидладилар.
Шундай қилиб, Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Франсияга ташрифи янги саҳифа очиб, стратегик истиқболга мўлжалланган ҳамкорликнинг янги йўналишларини аниқлаш имконини берди. Давлат раҳбарлари ўртасидаги музокаралар натижалари Ўзбекистон ва Франсия узоқ муддатли ўзаро манфаатли шерикликни янада кенгайтириш ва мустаҳкамлашга, уни янги амалий мазмун билан тўлдиришга тайёрлигини кўрсатди.
Расмий ташриф натижасида Ўзбекистон Президентининг "Ўзбекистон Республикаси ва Франсия Республикаси ўртасидаги икки томонлама ҳамкорликни янада кенгайтириш ва мустаҳкамлаш чора-тадбирлари тўғрисида" ги Фармони қабул қилинди,¹⁹ унда ташриф давомида эришилган келишувларни тизимли, ўз вақтида ва сифатли амалга ошириш бўйича йўл харитаси тасдиқланди.

1^ Alliance Francaise Tachkent. Основная миссия и деятельность: http://www.af-tachkent.uz/ru

2^ Двусторонные отношения: Узбекисан-Франция: http://www.diplomatie.gouv.fr/ru/dossiers-pays/ouzbekistan/la-france-et-l-ouzbekistan/

3^ Cooperation bilateral entre la France et l’Ouzbekistan. http://www.diplomatie.gouv.fr/ru/dossiers-pays/ouzbekistan/la-france-et-l-ouzbekistan/nouveautes

4^ Institutional Factor in the Interstate Cooperation’s Development: The Example of Uzbek-French Relations, Yulduz Uktamovna Makhmasobirova. International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding. https://ijmmu.com/index.php/ijmmu/article/view/3502

5^ La France en Ouzbekistan. Histoire: https://uz.ambafrance.org/istoriya

6^ Fiche repères économiques du pays- Ouzbékistan. Direction de la Diplomatie economique MAEE. Paris, 2019.

7^ Ouzbekistan, nouvel Eldorado. Available at: https://www.lemoci.com/louzbekistan-eldorado-pour-les-entreprises-francaises

8^ Visite en France du président très réformateur de l'Ouzbékistan, Radio France Internationale. Publié le : 08/10/2018: https://www.rfi.fr/fr/asie-pacifique/20181008-visite-france-president-tres-reformateur-ouzbekistan

9^ Ўзбек-Француз ҳамкорлиги – ўзаро яқинлашиш сари, Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги. 10 Май 2020: https://mift.uz/uz/news/uzbek-frantsuz-amkorligi-uzaro-jainlashish-sari

10^ «Ўзбекистон республикаси ва Ўранция республикаси ўртасида икки томонлама ҳамкорликни янада кенгайтириш ва мустаҳкамлаш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Президенти Қарори, Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 28.11.2018 й., 07/20/4037/0881-сон: https://lex.uz/docs/4945078

11^ Паскаль Лоро: Франция – идеальный партнер для стран Центральной Азии, Central Asian Bureau for Analytical Reporting. 13.03.2020: https://cabar.asia/ru/author/laurakopzhassarova

12^ Entre France et Ouzbékistan, un « potentiel de coopération énorme », 03.02.2021: https://novastan.org/fr/ouzbekistan/entre-france-et-ouzbekistan-un-potentiel-de-cooperation-enorme/

13^ Fransiya taraqqiyot agentligi va O‘zbekiston hukumati Toshkentda ilk ikki tomonlama yillik maslahatlashuvlar o‘tkazdi, Fransiyaning O`zbekistondagi elchixonasi. 16/07/2018: https://uz.ambafrance.org/Fransiya-taraqqiyot-agentligi-va-O-zbekiston-hukumati-Toshkentda-ilk-ikki

14^ Фабьен Демол: Биз Ўзбекистонда қайта тикланадиган энергия соҳасида амалга ошираётган биринчи йирик лойиҳамиздан фахрланамиз, Ўзбекистон Республикаси Президенти Ҳузуридаги Стратегик Ва Минтақалараро Тадқиқотлар Институти. 21.07.2020: https://isrs.uz/uz/ozbekiston-va-mo-oav-nigohida/faben-demol-my-gordimsa-nasim-pervym-masstabnym-proektom-v-sfere-vozobnovlaemyh-istocnikov-energii-osusestvlaemym-v-uzbekistane

15^ Взгляд из Франции: Реформы, направленные на улучшение инвестиционной среды, приносят ощутимую пользу Узбекистану, «ДУНЁ». 06.08.2020: https://dunyo.info/ru/site/inner/vzglyad_iz_frantsii_reformi_napravlennie_na_uluchshenie_investitsionnoy_sredi_prinosyat_oshtutimuyu_polyzu_uzbekistanu-yG8

16^ Франсуа Олланд написал письмо Шавкату Мирзиёеву, МИД Узбекистана: https://www.mfa.uz/ru/press/news/2017/03/10366/

17^ Ўзбекистон Президенти Франция Сенати Раиси билан учрашди, Ўзбекистон Президенти матбуот хизмати. 08.10.2018: https://president.uz/uz/lists/view/2076

18^ Шавкат Мирзиёев Франция компанияларини Ўзбекистондаги инвестиция лойиҳаларини амалга оширишда фаол қатнашишга чақирди, Ўзбекистон Президенти матбуот хизмати. 08.10.2018: https://president.uz/uz/lists/view/2077

19^ «Ўзбекистон республикаси ва Ўранция республикаси ўртасида икки томонлама ҳамкорликни янада кенгайтириш ва мустаҳкамлаш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Президенти Қарори, Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 28.11.2018 й., 07/20/4037/0881-сон: https://lex.uz/docs/4945078