Dinlari tarixi

 kish, 
urush  olovini  alanga  oldirish  va  buzg‘unchilikni 
targ‘ib qilmagan.
Xristianlik dunyoda eng keng tarqalgan din hisobla-
nadi. Tarixda mazkur dinni niqob qilib buzg‘unchilik, 
O‘zaro ham­
fikr, hamdard 
bo‘ling lar, 
bir­biringizni 
birodarlar­
cha sevinglar. 
Bir­biringizga 
mehr­shafqat­
li va kamtar 
bo‘linglar.
Yangi Ahd.  
Pyotrning  
birinchi maktu­
bi, 3­bob, 8–12

---

101
xunrezlik maqsadlarida foydalanilgani, «Salb yurishla-
ri», «Inkvizitsiya» nomlari ostida ko‘plab shaharlar 
vayron qilingani, minglab odamlarning halok bo‘lgani 
tarixdan ma’lum. Holbuki, xristianlikda hech kimga yo-
monlik qilinmaslik haqida ta’lim beriladi. Bu din ham 
barcha dinlar kabi tinchlikparvarlik, yaxshilik qilish va 
ezgulikka chaqiradi.
Buddaviylik ta’limotining o‘ziga xos jihatlari bar-
cha jonli narsalarga muhabbat bilan qarashning targ‘ib 
etilishida, aql ko‘rsatmalariga qat’iy bo‘ysunish va his-
siyotga berilmaslikda ham aks etgan. Tinchlikparvarlik 
va ezgulik g‘oyalari buddaviylikning «Pancha shila» 
(sanskritcha — besh nasihat) qoidasida ham aks eta-
di. Unga ko‘ra buddaviy qotillik, o‘g‘rilik, gumrohlik, 
yolg‘on so‘z, mast qiluvchi narsalardan saqlanishi lo-
zim. Bu dinga e’tiqod qilgan har bir rohib o‘zgalar 
mulkiga ko‘z olaytirmaslik, birovga nafrat bilan qa-
ramaslik, adolat haqida o‘ylash, munosib insonlardan 
yaxshilikni ayamaslik, axloqiy xatti-harakat qoidalariga 
amal qilishi lozim hisoblanadi.
Markaziy Osiyoda yuzaga kelgan zardo‘shtiylik 
dini ham o‘zining tinchlikparvarligi bilan alohida ajra-
lib  turgan.  Bu  «Avesto»da  aks  etgan  «Ezgu  fikr,  ezgu 
so‘z, ezgu amal» ta’limotida ham o‘z aksini topgan. 
Ayni damda, Videvdat kitobining ikkinchi fragardida 
tinchlikning muhimligi borasida fikrlar bildirilgan. Yas-
na kitobining 12-bobida har bir zardo‘shtiy tiyilishi lo-
Hech kimga yomonlik evaziga yomonlik qaytarmanglar. Barcha odamlar­
ning ko‘zi oldida yaxshilik qilishga intilinglar.
Agar iloji bo‘lsa, qo‘lingizdan kelganicha, barcha odamlar bilan 
tinch­totuv hayot kechiringlar.