Dinlari tarixi

Arab geografi al-Kindiy
Marv

---

51
Sosoniy hukmdorlar tomonidan tazyiq ostiga olinishlari 
bilan bog‘liq. 
Marvda IV asr boshlarida yepiskoplik, V asr boshida 
esa mitropoliya tashkil qilinadi. Turli ibodatxona va mo-
nastirlar mitropoliyaning yaqin va uzoq hududlarida o‘z 
faoliyatini  hech qanday qarshiliklarga uchramay davom 
ettiradi.
Mitropoliyalar. Qadimgi So‘g‘dda xristianlik vakil-
lari o‘zlarining dinlariga qarshiliklarsiz e’tiqod qilganlar 
va diniy marosimlarini erkin amalga oshirganlar. Bu esa 
mazkur mintaqada mahalliy aholiga diniy e’tiqod erkin-
liklari yaratilganligini ko‘rsatadi. Masalan, bu davrda 
Urgutda xristianlar cherkovi, zardushtiylar va buddaviy-
lar ibodatxonalari faoliyat yuritgan. 
VIII asrda Movarounnahr arab xalifaligi tarkibida 
bo‘lgan davrda musulmon jamiyatida xristianlar
 
bosh-
qa din vakillariga qaraganda ko‘proq imtiyozlarga ega 
bo‘lib, yuqori lavozimlarda faoliyat yuritganlar. 
X asrning o‘rtalarida Markaziy Osiyoda islom dini 
keng tarqalgan bo‘lsa-da, Urgutdagi xristianlik cherkovi 
shu darajada rivojlanib ketadiki, arab geografi Abu Mu-
hammad Qosim ibn Havqal uni yerga va turli xususiy 
mulkchilik shakllariga ega katta monastir (rohibxona) 
sifatida ta’riflaydi.
Amir Temur davlatida ham diniy bag‘rikenglik muhi-
ti saqlanib qolgan. Kastiliya elchisining guvohlik beri-
Rossiya,  
1930­yillar
XX asrning ikkinchi yarmida Samarqandning Registon maydonida 
olib borilgan arxeologik tadqiqotlar natijasida xristian an’analari 
asosida dafn etilgan bir nechta qabr topildi. Pasdarg‘omda 
arxeologlar yog‘ochdan yasalgan tobutda kiyimlari va oltin xochi 
bilan dafn etilgan mayitni topishgan. 
O‘g‘rilik qilma, 
o‘z qo‘llaring 
bilan foydali 
mehnat qil va 
muhtojlarga 
yordam ber.
Bibliya

---

52
shicha, Samarqandda turli din vakillari yashagan.  Jiz-
zax viloyatida — Vinkerd hududidagi g‘or devorlaridan 
xristianlik tarixiga oid Iso Masih go‘dakligi ifodalangan 
suratlar topilgan.
XIX asrda xristianlarning Turkiston shimoliy hu-
dudlariga kirib kelishi Chor Rossiyasi tomonidan 
o‘lka ning bosib olinishi bilan bog‘liq. Harbiy qo‘shin 
tarkibida ruhoniylar ham bo‘lgan. Askarlarning di-
niy ehtiyojlarini qondirish maqsadida ko‘chma ibodat-
xo nalar tashkil etilgan. 1850-yilda Kopalda birinchi 
muqim ibodatxona bunyod qilingan. 1871-yilda rus im-
peratorining Toshkent va Turkiston yeparxiyasini tash-
kil etish to‘g‘risidagi farmoni e’lon qilingan. Dastlabki 
cherkovlarning ko‘pchiligi odmi bo‘lgan va qo‘ng‘iroq-
lari ham bo‘lmagan. Xristianlarning ko‘payishi XIX asr 
oxirlaridan boshlab bir nechta o‘sha davr zamonaviy 
cherkovlaridan qolishmaydigan inshootlarning bunyod 
bo‘lishiga olib keldi.
Markaziy Osiyoga katolik va protestant yo‘nalishi 
vakillarining kirib kelishiga birinchi jahon urushida asir-
ga olingan nemis, polyak, eston, shved, litva, latish va 
boshqa yevropalik askarlarning Turkiston o‘lkasiga sur-
gun qilinishi sabab bo‘ldi. Bu, o‘z navbatida, yevropalik 
1917­yildan keyin 
cherkovlarning 
mol­mulki 
musodara qilinishi