Dinlari tarixi

MARKAZIY OSIYODA ISLOM
13-§
FAOLLASHTIRISH UCHUN  
SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
1.  Islom dini paydo bo‘lishi haqida nimalarni bilasiz?
2.  Islom dini dastlab Markaziy Osiyoning qaysi hududlarida tarqalgan? 
3.  Islomning jahon diniga aylanishidagi tarixiy shart-sharoitlarni aniqlang.
4.  Islom dinida dastlabki bo‘linish qachon sodir bo‘lgan, uning tarixiy 
sabablari nimada edi?
5.  Arabiston tarixida qaysi davr «Johiliyat davri» deb atalgan?
ISLOM DININING MARKAZIY OSIYOGA KIRIB 
KELISHI
Payg‘ambar Muhammad (s.a.v.) vafotidan so‘ng u ki-
shining eng yaqin izdoshlari Abu Bakr (632–634), Umar 
ibn  Xattob  (634-644),  Usmon  ibn Affon  (644–656)  va 
Ali  ibn Abu  Tolib  (656–661)  (r.a.)lar  musulmonlar  ja-
moasiga rahbarlik qildilar. Bu davr islom tarixida «Xu-
lafoi-roshidin» (To‘g‘ri yo‘ldagi o‘rinbosarlar) davri deb 
ataladi.
Usmon ibn Affon (r.a.) davriga kelib musulmonlar 
hozirgi Turkmaniston hududlariga kirdilar. Sekin-asta 
arab-musulmon qo‘shinlari Xuroson va Movaroun nahr 
hududlarini egallab, islom dinini tarqata boshladilar. 
Lekin arablar egallagan yerlarning aholisi bir zumda 
Islom ta’limotiga ko‘ra, Muhammad payg‘ambar nomi zikr etilgan-
da unga hurmat yuzasidan «sollallohu alayhi vasallam» (qisqacha: s.a.v.: 
«unga Allohning rahmat va salomi bo‘lsin») yoki «alayhis-salom» (qisqa-
cha: a.s.: «unga salom bo‘lsin») iborasini aytish lozim hisoblangani uchun 
islom tarixiga oid adabiyotlarda s.a.v. yoki a.s. qisqartmasi ishlatiladi.
Toshkentdagi 
Usmon 
Mus’hafining 
varag‘i

---

63
musulmonlarga aylanib qolmadi. Markaziy Osiyoda IX asr o‘rtalariga kelibgi-
na, ya’ni Movarounnahr fathidan bir yarim asr o‘tgach, islom mahalliy aholi-
ning asosiy diniy e’tiqodiga aylandi.
Markaziy Osiyoga islom dinining kirib kelishi bilan mintaqada ijti-
moiy-ma’naviy soha rivojlana boshladi. O‘lkada iqtisodiy yuksalish yuz berdi, 
dunyoviy va diniy fanlar tez sur’atlar bilan rivojlandi.
O‘zbekiston hududida islom dinining sunniylik yo‘nalishi, xususan, Hanafiy 
(Imom A’zam) mazhabi qaror topdi.