Diniy (teologik) nazariya

`

SAVOL:

Davlat va huquqning kelib chiqishi to`g`risidagi nazariyalarning xilma-xilligini asoslang. Ularning o`xshash va o`zaro farqli jihatlarini atroflicha muhokama qiling.

JAVOB:

Jamiyatni boshqarishning ibtidoiy tash­kil etilishi tartibi barham topib, uning o‘rnini davlat tashkiloti egallashi insoniyat aqlini qadim zamonlardan to hozirgacha band etib kelmoqda. Turli xalqlarda davlatning har xil shakllarda paydo bo‘lganligi fakti ham davlat va huquqning kelib chiqishiga oid ko‘plab nazariyalarning, ta’limotlarning yara­tilishiga sabab ekanligini e’tirof etish joiz.Davlat va huquqning kelib chiqishi jarayonlarini izohlovchi, tushuntiruvchi xilma-xil nazariyalar yaratilgan. Bunda mualliflar davlatning kelib chiqish sababini, manbayini xudolardan, insonlar irodasidan, tabiiy va biologik hodisa-lardan izlaydilar. Shunday nazariyalarning ba’zi mashhur, e’tiborga molik tur­lariga to‘xtalib o‘tamiz.

Diniy (teologik) nazariya. Davlat va huquqning kelib chiqishi haqi­dagi ushbu nazariyaning asoschilaridan biri o‘rta asr sxolastikasining yirik namoyondasi Foma Akvinskiy edi. Teologiya – Xudo haqidagi ta’limotdir. Bu ta’limotga ko‘ra barcha narsaning, shuningdek davlat va huquqning ibtidosi xudo demakdir. Nazariyotchilar dav­lat va huquq xudoning amri-irodasi bilan paydo bo‘lgan, ularning yaratilishini insonlarning ruhiyatiga «taqdiri azal»ning o‘zi jo etgan deb da’vo qiladilar. Bu bilan davlat va huquq muqaddaslashtiriladi. Davlat va huquqning ilohiylashtirili­shi hamda daxlsizlashtirilishi hamda ekspluatatorlarning, shu jumladan, bur­juaziyaning manfaatlariga mos tushadi. Davlat hokimiyati hamisha mavjud bo‘lgan va hamisha mavjud bo‘ladi, uning irodasiga so‘zsiz itoat etish, lozim deb targ‘ib qilinadi.

Ushbu nazariyadan xulosa qilib atganda davlat va huquq xudoning irodasi orqali vujudaga kelgan va bu butun umr davom etadi deb tushunsak bo`ladi.