Dinda savolim bor. 3-kitob

Savdoning odoblari qaysilar? 

 

Savol: Savdo-sotiq (bay’)da ham ma’lum odoblar borligini eshitdim. Bular 

qaysilar?  

Javob:  Tojirlik - kasblarning eng yaxshisi hisoblanadi. Savdo-sotiqningham alohida 

odoblari bor. Ular quyidagilar: 

1. Sidqi muomala. Ya’ni, molni navi, jinsi, masdari va xarajatlari haqida yolg‘on 

aralashtirmay, haqiqiy sifati bilan tavsiflash. Imom Termiziy Rufo’adan (r.a.) rivoyat 

qilgan hadisda Payg‘ambar (s.a.v.) 

bunday deydilar: «Albatta tojirlarning Alloh saqlagan, go‘zal muomalali va 

rostgo‘ylaridan boshqalari fojirlardan bo‘lib qayta tiriladilar». 

2. 

Muomalada bag‘rikeng bo‘lish. Ya’ni, sotuvchi narxdan tushib, oluvchi oshiqroq 

to‘lab himmat qilish. Imom Buxoriy Jobirdan (r.a.) rivoyat qilgan hadisda Rasululloh 

(s.a.v.) shunday marhamat qiladilar: «Sotganda, sotib olganda va qarzini talab qilganda 

xushmuomala bo‘lgan kishiga Allohning rahmati bo‘lsin». 

3. 

Garchi so‘zi rost bo‘lsa-da, qasam ichishdan tiyilish. Bay’da Alloh nomi bilan 

qasam ichishdan mutlaqo tiyilgan ma’qul. Alloh taolo: «Yaxshilik qilish, taqvodor bo‘lish 

va odamlar orasini isloh qilish (kabi amallardan to‘sadigan) qasamlaringiz uchun Allohni 

bahona qilmangiz» (Baqara surasi, 224-oyat), deydi. Imom Buxoriy va Muslim Abu 

Hurayradan (r.a.) rivoyat qilishgan hadisda shunday deyiladi: «Qasam molni bozorgir 

qilsa-da, barakasini ketkazadi». 

4. 

Xayr-ehsonni ko‘paytirish. Savdogar savdosi asnosida voqe’ bo‘lib turadigan 

kamchiliklariga kafforat bo‘lib turishi uchun sadaqa, xayr-ehsonni ko‘proq qilib turishi 

mustahabdir. 

5. 

Qarzni yozib qo‘yish va unga shohid qilish. Kelishuv va kechiktirilgan qarzning 

miqdorini yozib qo‘yish mustahabdir. 

Bu odoblar musulmon kishi bilishi lozim bo‘lgan narsalardandir. Zero, hazrat Umar 

(r.a.): «Bizning bozorlarimizda dinda faqih bo‘lgan (xususan, tijoratning shar’iy 

ahkomlarini bilgan)largina savdo qilsin», deganlar.