Dinamik tiplashtirilgan

12. FAYLLAR BILAN ISHLASH TEXNOLOGIYASI


12.1. Umumiy ma’lumotlar
Ma’lumotlarni komp’yuter xotira qurilmalaridan birida saqlashning eng qulay shakli – bu fayllar hisoblanadi. Axborotlarni saqlashning boshqa variantlari (masalan, ma’lumotlar bazasi) ham ana shu fayllarga asoslanadi.
Fayl — bu komp’yuter xotira qurilmalaridan birida saqlanayotgan va oʻz nomiga ega boʻlgan ma’lumotlar toʻplamidir.
Fayl boʻsh boʻlishi ham mumkin. Fayllar ma’lumot saqlashning eng qulay usuli ekanligining sababi quyidagilardan iborat:
Odatda dasturni bajarib, olingan natijalar dastur oʻz ishiii tugatgandan soʻng, eHM xotirasidan oʻchib ketadi. Bu ma’lumotlarga yana ehtiyoj paydo boʻlsa, dasturni qayta ishga tushirishga toʻgʻri keladi. Buni oldini olish uchun olingan natijalarni fayllarga yozib qoʻyilishi mumkin;.
faylda saqlanayotgan ma’lumotlar koʻplab masala va dasturlar uchun asos boʻlib xizmat qilishi, ya’ni faylda saqlanayotgan bir dastur natijalaridan boshqa masalalarni echishda foydalanish mumkin;
Ma’lumotlar soni eHM ning operativ xotirasiga sigʻmaydigan darajada koʻp boʻlishi mumkin. Bunday vaqtda ma’lumotlarning bir qismini biror faylda vaqtincha saqlab qoʻyish tavsiya qilinadi;
Fayllardan ularda saqlanayotgan ma’lumotlar doirasidagi ihtiyoriy maqsad va masalalar uchun foydalanish mumkin.
Fayllar oʻzining manzili hamda nomiga ega boʻladi. Faylning nomi odatda ikkita qismdan iborat boʻlishi mumkin: nom va kengaytma. Masalan:
D: \ Python \ alomat.py
yozuvi alomat.py faylini anglatadi. Bu yerda alomat- faylning nomi, .py - esa uning kengaytmasi. Bu fayl D diskning Python papkasida saqlanmoqda.
Dasturchi fayllar ishini tashkil qilar ekan, faqat dastur va uning natijasi haqida qaygʻuribgina qolmasdan, balki koʻplab qoʻshimcha dasturlar yordamida fayllar yaratish, faylda saqlanayotgan ma’lumotlarni boshqarish, tahlil qilish, tartiblash, ehtiyojga qarab displey yoki qogʻozda akslantirish kabi masalalarni ham xal qilishi kerak. YAna, ilgari koʻzda tutilmagan yangi ehtiyojlar uchun qoʻshimcha dasturlar yaratish haqida ham oʻylashi kerak.
Python tilida fayllar deb, eHM da saqlanayotgan bir xil tipga mansub boʻlgan ma’lumotlar (komponentalar) toʻplamiga aytiladi.
Odatda bu fayllar oddiy matn yoki binar (ikkilik sanoq sanoq sistemasidagi) shaklidagi ma’lumotlardan iborat boʻladi. Matnli fayllardagi ma’lumotlar insonlar uchun odatiy va tushunarli boʻlgan koʻrinishda saqlanadi. Bu ma’lumotlarni bloknot yoki matn muharrirlari yordamida qayta ishlash mumkin. Matnli fayllar .txt yoki .rtf kengaytmalari bilan saqlanadi. Binar fayllarda esa ma’lumotlar ikkilik sanoq sistemasida, ya’n 0 va 1 larning kombinatsiyalari shaklida saqlanadi. Bu fayllar .bin kengaytmasiga ega boʻladi.
Faylda saqlanayotgan ma’lumotlardan foydalanish uchun ularni oʻqish va oʻzgaruvchilarga qiymat qilib berish lozim.
Ihtiyoriy vaqtda faylning faqat bitta komponentasi bilan ishlash mumkin xalos. Bu ma’lumotni koʻrsatkich (kursor) koʻrsatib turadi. Koʻrsatkich birinchi komponentadan boshlab, xar bir ma’lumot oʻqilgandan keyin, navbatdagi oʻqish kerak boʻlgan ma’lumotni koʻrsatib turadi. (Boshlangʻich sinflardagi xatchoʻplarni eslab koʻring.)
Fayldagi ma’lumotlar soni oʻzgarib turadi, u dastlab nolga teng, keyinchalik faqat faylga yangi ma’lumotlar qoʻshilganda oʻsishi yoki oʻchirilganda nolgacha kamayishi mumkin. Faylga qoʻshilayotgan yangi ma’lumotlar doim uning oxiriga yoziladi.
Agar ilova biror faylni oʻqish yoki yozish uchun ochgan boʻlsa, u holda boshqa ilovalar bu fayl bilan ishlay olmaydi.